اطلاعاتی درباره ی آفت دهان از علائم تا راه های پیشگیری و درمان آن

آفت دهان در بیشتر مواقع بدون هیچ درمانی، بهبود می‎یابد

آفت دهان چیست؟

آفْت دهان یک بیماری رایج در دهان است که ضایعات دردناک نِکروتیک در مخاط دهان، زبان و لثه به بار می آورَد. این ضایعات یک دوره ده تا چهارده روزه باقی می مانند و خود بخود از بین می روند. در اکثر موارد، این علائم عودکننده هستند. آفت دهانی، عارضه ای است که هر شخصی در هر سنی امکان دارد به آن دچار شود و بسیار آزار دهنده خواهد بود و به دلایل مختلفی امکان دارد دیده شود. به زخمی سطحی، کوچک و خوش خیم در بافت نرم داخل دهان یا لب ها، زیر زبان و روی غشاء لثه آفت دهانی یا زخم آفتی می گویند که اندازه ی آن یک سانتیمتر و زخمی گرد یا بیضی شکل، سفید یا زرد رنگ است.

آفت دهانی برعکس تاول هایی که در اثر تب شدید در دهان به وجود می آید یا زخم های با منشاء سرماخوردگی مثل تبخال، خارج از دهان ایجاد نشده و هرگز سرایت نمی کنند. زخم های آفتی زمانی به وجود می آید که به علل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می دارد، حضور این مولکول باعث حمله لنفوسیت خواهد شد نتیجه این فرآیند پیدایش زخم آفتی خواهد بود. دورهٔ آن حدود یک ماه است و اکثراً بعد از آن بدون درمان هم بهبود می یابد. درمان آن اکثراً علامتی است و برای رفع آن بیشتر از دهان شویه یا قطره استفاده می شود. اگرچه درمان قطعی برای آفت دهان وجود ندارد ولی روش هایی وجود دارد که در کاهش مدت زمان حضور زخم و نیز کاهش درد و ناراحتی و تسریع بهبودی بیمار مؤثر است، این روشها شامل بکار گیری نکات تغذیه ای و غیر تغذیه ای است.   

انواع آفت دهان

آفت دهان به سه نوع اصلی کوچک (مینور)، بزرگ (ماژور) و هرپتی فرم تقسیم می شود.

۱. آفت دهان مینور:

فرم مینور یا کوچک حدود ۸۰ درصد موارد را شامل می شود. این فرم عمدتاً در گروه سنی ۱۰ تا ۴۰ سال دیده شده و ناراحتی مختصری ایجاد می نماید. زخم هایی بین ۲ تا ۴ میلیمتر در لب ها، گونه ها، کف دهان و زیر زبان ایجاد می شود. این زخم ها در لثه ها، کام و روی زبان شایع نیستند. تعداد زخم ها در یک زمان معمولاً کم بوده و بین ۱ تا ۶ عدد متغیر است. این نوع آفت دهان، طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود یافته، ولی با فواصل نامنظمی امکان دارد عود کند.

زخم ها معمولاً گرد و یا بیضی بوده، ولی ممکن است خطی باشند. رنگ زخم اول زرد رنگ بوده، ولی کم کم خاکستری می شود. حاشیه زخم ملتهب و قرمز رنگ است و بهبودی بدون جوشگاه صورت می پذیرد. این نوع آفت دهان وقتی بروز می کند که به علل نامشخص سیستم ایمنی بیمار وجود یک مولکول ناشناخته را اعلام می دارد. حضور این مولکول ها سبب حمله لنفوسیت ها خواهد شد. در نتیجه این فرآیند پیدایش زخم های آفتی خواهد بود.

۲. آفت دهان بزرگ:

آفت دهان بزرگ از نوع آفت کوچک، بزرگتر و عمقی تر با لبه های نامنظم است که بهبودی آن بیش از ۶ هفته طول می کشد. هر گونه آفتی که بیشتر از سه هفته در دهان باقی بماند باید به وسیله دندانپزشک معاینه شود. محل زدن آفت های بزرگ معمولاً نزدیک لوزه ها است که بیمار متحمل درد زیاد، به خصوص هنگام بلع می شود. معمولاً هر دفعه فقط یک آفت بزرگ در دهان به وجود می آید.

۳. آفت فرم شبه تبخال یا هرپتی فرم:

آفت هرپتی فرم به اندازه نوک سوزن و در گروه های ۱۰ تا ۱۰۰ تایی در بین بزرگسالان دیده می شود. آفت هرپتی فرم لبه های نامنظم دارد. این نوع آفت دهان، بدون باقی گذاشتن جای زخم بعد از یک تا دو هفته بهبود می یابد.

این فرم در سنین کمی بالاتر از فرم های قبلی دیده شده در خانم ها شایعتر است. این فرم به شدت دردناک بوده و آن قدر فواصل عود کم است که زخم تقریباً بطور مداوم وجود دارد. این فرم با ایجاد تاول های ریز شروع می شود که سریعاً تبدیل به زخم های کوچک (۲ میلیمتری) می شوند. این ضایعات در هر جای دهان امکان دارد باشند. این زخم ها بزرگ تر شده و به یکدیگر می پیوندند تا یک زخم بزرگ که طی ۱۰ روز یا بیشتر بهبود می یابد، تشکیل شود. به علت شباهت ظاهری این فرم آفت به تبخال، فرم شبه تبخال نام گرفته است، ولی دلیلی بر دخالت ویروس تبخال در این بیماری آفت دهان وجود ندارد.

دلایل ایجاد آفت دهان

آفت دهان جزئی و ضعیف به علت آسیب سیستم دفاعی بدن به غشای مخاطی بوجود می آید. آفت های دهانی در این موارد پدیدار میشوند: در ۳۰ درصد موارد زمینه ارثی و سابقه خانوادگی، کمبود های تغذیه ای مانند آهن، ویتامین B ۱۲، روی و اسید فولیک بوده و اختلالات ایمونولوژیک و نقایص خونی، وجود فشار های عصبی، اضطراب و استرس های عاطفی یا جسمانی (به عنوان نمونه در دانشجویان و دانش آموزان به هنگام امتحانات و کنکور) از علل بوجود آورنده آفت دهان است. مصرف سیگار، تغییرات هورمونی (دوره بارداری یا دوره عادت ماهانه )، آسیب به مخاط دهان بر اثر جا اندازی نادرست دهان های مصنوعی، مسواک زدن خشن و با شدت، گاز گرفتن قسمتی از گونه و زبان، مصرف غذا های داغ به دنبال درمانهای دندانپزشکی ممکن است سبب ایجاد آفت دهان شود.

علائم آفت دهان

• التهاب قرمز رنگ در دهان
• حس سوزش در قسمتی از دهان یا لثه
• زخم دردناک درون دهان، روی زبان، بخش عقبی سقف دهان یا داخل گونه ها 
• زخم گرد، سفید یا خاکستری رنگ با کناره یا لبه قرمز از نشانه های آفت دهان
•  در اغلب موارد خبری از تب نیست
•  یکی از علائم آفت دهان، تب و تورم غدد لنفاوی

تشخیص آفت دهان

• بررسی میزان آهن، اسیدفولیک و ویتامین B12
• آزمایش خون جهت شمارش سلول های خونی
• امکان دارد توصیه به کشت زخم شود تا بتوان آفت را از زخم هرپسی افتراق داد  احیاناً اگر عفونت باکتریایی ثانویه وجود داشته باشد آن را تشخیص داد.

علت آفت دهان در کودکان می تواند آلرژی یا حساسیت به مواد غذایی باشد

عوارض عدم درمان آفت دهان

در صورت عدم درمان آفت دهان به مرور زمان امکان دارد به یک ضایعه ی سرطانی تبدیل شود. بعضی از علائم سرطان دهان مثل زخم های دردناک باز و تورم گردن شبیه به آفت دهان می باشد. علائم بروز سرطان دهان عبارتند از:

- گوش درد

- دندان های شل

- مشکل در بلعیدن

- خونریزی لثه و دهان

درصورتی که این علائم را همراه با آفت دهان تجربه کردید حتماً به کلینیک دندانپزشکی مراجعه کنید.

راه های پیشگیری از آفت دهان

اگرچه معمولا آفت دهان چند بار در سال رخ میدهد و راهی برای توقف کامل آن ها وجود ندارد، ولی با رعایت موارد زیر میتوانید تعداد دفعات آفت های دهانی در سال را کاهش دهید، این موارد شامل:

۱. برای پیشگیری از آفت دهان، از یک مسواک نرم استفاده کرده و هر روز دندان های خود را نخ دندان بکشید.

۲. پرهیز از مصرف غذاهایی که دهان را ملتهب می کنند، همچون مرکبات و میوه های اسید دار (میوه های ترش)

۳. برای پیشگیری از آفت دهان، از جویدن آدامس وقتیکه سبب التهاب می شود پرهیز شود.

در چه کسانی احتمال ابتلا به آفت دهان بیشتر است؟

۲۰ درصد از جمعیت جهان، یک بار یا بیشتر دچار آفت دهان می شوند. آفت دهان در زنان شایع تر از مردان است و معمولاً در زمان کودکی و یا کهنسالی روی می دهد. جالب است بدانید دود سیگار از دهان در برابر آفت ها محافظت کند. آفت دهانی رایج ترین زخم هایی هستند که طی دوره زمانی تکرار می شود و انواع و علل مختلفی دارند، طول درمان این آفات معمولاً ۱۰ الی ۱۴ روز است ولی روش هایی نیز برای بهبود سریع زخم ها وجود دارد که شامل شست و شوی دهان و بعضی داروها است.

درمان آفت دهان

آفت دهان در اکثر مواقع بدون هیچ درمانی، بهبود می‎یابد. برای جلوگیری از عفونت، بطور مرتب از نخ دندان استفاده کنید و دندان هایتان را مسواک بزنید. برای بهبود آفت سعی کنید تا جایی که امکان دارد از خوردن غذاهای تند خودداری کنید و برعکس از لبنیات برای کاهش درد آن بیشتر استفاده کنید. امکان دارد گاهی درد ناشی از آفت شدید شود، در این مواقع دهان را با دهانشویه و یا مخلوط آب و نمک شست و شو دهید (توجه داشته باشید که با این کار ممکن است در ابتدا احساس سوزش کنید ولی این سوزش طبیعی است و در آخر سبب کاهش درد شما خواهد شد.)

داروهایی برای رفع آفت دهان

دارو های مهار کننده کلاژناز مانند تتراسایکلین و Peridex یا کلرهگزیدین گلوکانات. درمان با کلرهگزیدین میتواند سرعت بهبود زخم های آفتی را بهبود بخشد. برای درمان آفت دهان، دندانپزشکان معمولاً داروهای زیر را با توجه به وسعت عارضه تجویز خواهند کرد:

- بنزوکائین

- آنتی بیوتیک

- هیدروژن پراکسید

- پماد کورتیکو استروئید

داروی خانگی و طبیعی رفع آفت دهان

> درمان آفت دهان با انار:

"تانن" موجود در انار خواص ضد باکتریایی و ضدعفونی کننده دارد و برای رفع آفت دهان مؤثر است. رب انار از تغلیظ آب انار جوشانده حاصل می شود و در صورت تهیه از انار مرغوب و فرآیند بهداشتی، مصرف آن مفید است. در طی تهیه رب انار، میزان ویتامین c موجود در انار تقلیل می یابد، ولی "پلی فنول ها” و "اسید الایژیک” انار در رب انار نیز محفوظ می ماند.

> درمان آفت دهان با عسل:

عسل، خواص ضد التهابی دارد ولی به یاد داشته باشید که باید عسل ارگانیک انتخاب کنید زیرا میتواند کارهای متعددی انجام دهد. حتماً در ابتدا با آب گرم غرغره کنید. مقدار زیادی عسل روی آفت دهان بگذارید. این کار را ۲ تا ۳ بار در روز انجام دهید و این کار را تا زمان دیدن بعضی تغییرات، ادامه دهید.

عسل علاوه بر درمان آفت دهان، باعث کاهش درد آن هم مي شود

> پودر زاج برای درمان آفت دهان:

پودر زاج ناحیه ی آفت دهان را همیشه خشک نگه می دارد که این کار التیام را تسهیل و تضمین می نماید که آفت هایتان پس از مدتی از بین خواهند رفت. پودر زاج را به اندازه ی یک نخود روی آفت دهان قرار دهید و به بازه زمانی یک دقیقه صبر کنید. زاج را با بزاق تان تف کنید و آنرا با آب شست و شو ندهید. درد ایجاد شده پس از یک روز توسط آفت از بین خواهد رفت.

> آب نمک، محلولی برای درمان آفت دهان:

این محلول ساده و در دسترس که بسیار پرکاربرد است، برای بهبود آفت دهان هم میتواند بسیار مؤثر باشد. ۳۰ ثانیه شستشوی دهان با محلول آب نمک با بالابردن غلظت کلرید سدیم و جمع کردن آب غشاء اطراف آفت دهان به بهبود آبسه ها و زخم های بازی مانند آفت دهان کمک می کند.

> فلفل قرمز برای درمان آفت دهان و زبان:

آب گرم را با فلفل قرمز آسیاب شده مخلوط کنید، میزانی فلفل قرمز اضافه کنید که زیاد تند نباشد. آنها را با هم مخلوط کنید تا یک خمیر تشکیل دهند. با گوش پاک کن خمیر را روی آفت دهان قرار دهید. ۲ تا ۳ مرتبه در روز این کار را تکرار کنید.

- درمان آفت دهان با یخ:

زمانی که دچار آفت دهان می شوید، مکیدن مکعب های کوچک یخ سبب تسکین و کاهش سوزش و التهاب زخم می شود. سردی یخ، جریان خون رسانی به آفت دهان را کاهش می دهد؛ در نتیجه درد و تورم آفت دهان هم کم تر می شود.

 سردی یخ، جریان خون‌رسانی به آفت دهان را کاهش می‌دهد

> آب اکسیژنه و آفت دهان:

نگران نباشید هر چند نام آب اکسیژنه و به کاربردن آن در محیط دهان امکان دارد، شما را بترساند، ولی درصورتی که آب اکسیژنه و آب را با هم مخلوط کنید و با یک گوش پاک کن این محلول را روی آفت دهان بمالید، بسیار موثر است. چنانچه ۱/۴ فنجان آب اکسیژنه، ۱/۴ فنجان آب، ۱قاشق چای خوری جوش شیرین و نمک را با هم مخلوط کنید، محلولی که بدست می آید یک دهانشویه ی قوی تر برای بهبود آفت دهان خواهد بود. توجه کنید که تا یک ساعت پس از استفاده از این محلول برای آنکه جواب بهتری بگیرید و همچنین مشکلی هم نداشته باشید، چیزی نخورید و ننوشید.

> بابونه بهترین درمان آفت دهان:

خواص بابونه فقط شامل رفع مشکلات گوارشی نمی شود، چای بابونه بهترین درمان برای کاهش التهاب در زودترین زمان ممکن است. یک کیسه چای بابونه را داخل یک فنجان آب داغ بگذارید و صبر کنید تا کیسه ی چای دم بکشد. وقتی چای اندکی سرد شد، آنرا داخل دهان بگردانید تا بتواند با آفت ها تماس پیدا کند و درد ناشی از آفت دهان را تسکین دهد.

- خواص روغن نارگیل برای درمان آفت دهان:

روغن نارگیل به خاطر خواص ضد میکروبی و ضد التهابی که دارد برای درمان خیلی از عوارض جدی مفید است، یکی از آن مشکلات آفت دهان است. برای درمان آفت با استفاده از روغن نارگیل همین که روزی چند مرتبه از این روغن روی محل آفت بزنید برای بهبود سریعش کافیست، البته چون این روغن زود پاک میشود بهتر است برای هر بار استفاده میزان بیشتری از روغن روی محل آفت بزنید.

- سرکه سیب و درمان آفت دهان:

سرکه ی سیب و آب گرم را با هم مخلوط کنید و از آن بعنوان یک دهانشویه ی روزانه برای ناپدید شدن آفت دهان برخوردار شوید. سرکه ی سیب حاوی اسید استیک است که میتواند باکتری های خطرناک و بد را از بین ببرد و در عین حال رشد باکتری های مفید و خوب را افزایش دهد. این دهانشویه ی کاملاً دردسترس، بعنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی میتواند برای آفت دهان بسیار پرکاربرد باشد.

سرکه سیب خاصیت ضد باکتریایی دارد و در درمان آفت دهان مفید است

گردآوری: بخش سلامت سرپوش