هرآنچه که درباره مننژیت نمیدانید!

باکتری ها یا ویروس ها از شایع ترین علل مننژیت به شمار میروند

بیماری مننژیت

از نام های دیگر مننژیت می توان به سرسام یا آماس اشاره کرد. درواقع به عنوان نوعی بیماری التهاب پرده های محافظتی مغز شناخته میشود. مننژ به پرده های محافظتی گفته میشود که موجب پوشاندن مغز و نخاع میشود. به غشایی که در حد فاصل مغز و استخوان جمجه یا نخاع و ستون مهره ها قرار گرفته، مننژ می گویند. عوامل مختلفی باعث التهاب مننژ میشود که از آن ها می توان به ویروس، قارچ، باکتری، انگل و یا در اثر تجویز بعضی داروها و… اشاره کرد؛ عاقبت بیماری مننژیت بوجود می آید.

با توجه به نزدیک بودن پرده مننژ به مغز و نخاع، التهاب آن امر خطرناکی محسوب میشود. به همین علت بیماری مننژیت به عنوان یک بیماری خطرناک به فوریت های پزشکی نیاز دارد. بعد از شکستن استخوان جمجمه در اثر تصادفات، احتمال پاره شدن لایه های مننژ به خاطر همین تکه های استخوان وجود دارد و درصورت عدم ترمیم درست بافتی ممکن است مننژیت بوجود آید. احتمال ابتلای هر شخصی از نوزادان تازه به دنیا آمده، گرفته تا بزرگسالان به مننژیت وجود دارد ، و خطر ابتلا به آن سن خاصی نمی شناسد.

علت بیماری مننژیت

باکتری ها یا ویروس ها از شایع ترین علل مننژیت به شمار میروند ، با وجود این که دلایل زیاد دیگری نیز وجود دارند. علل نادرتری مانند قارچ ها فقط در افرادی با سیستم ایمنی ضعیف، دیده می شود. در کشورهای گرمسیر، دلایل عجیب و غریب مننژیت مانند انگل ها قابل مشاهده اند. مننژیت معمولاً زمانی که باکتری ها یا ویروس ها به مایعات اطراف مغز بروند، اتفاق می افتد. این بیماری حتی مستقیماً در بعضی اوقات در نتیجه عملیاتی مانند جراحی مغز وارد می شوند.

بعضی وقت ها مثلا در موارد سینوزیت شدید، مننژیت از طریق استخوان های کوچک جمجمه فرسایش پیدا میکند. این بیماری در اثر عفونت دیگری نظیر ذات الریه که در بدن ما اتفاق افتاده، از طریق خونمان حمل می شوند. ولی در بیشتر موارد، ما پی به وجود این اتفاق نمیبریم. از دیگر علل بروز مننژیت می توان به قارچ کریپتوکوکوس اشاره کرد. همچنین احتمال ابتلای مننژیت در افراد مبتلا به ایدز وجود دارد. بعضی از داروها و مواد تحریک کننده شیمیایی از مواردی به شمار میروند که علائمی مشابه مننژیت در التهاب مغز، ایجاد می کنند.

یکی از عارضه های شایع در مننژیت، اختلال شنوایی است

علائم و نشانه های مننژیت

با توجه به سن فرد و علت بروز عفونت می توان علائم مننژیت را تشخیص داد. نخستین علائم میتواند سریعا خود را نشان دهد یا فرد بعد از گذشت چند روز از سرما خوردگی، اسهال، استفراغ یا سایر علائم عفونت با آن مواجه می شود. در زیر به علائم رایج مننژیت اشاره شده است:

> تب

> کمبود انرژی

> تحریک پذیری

> سردرد

> حساسیت به نور

> گرفتگی گردن

> بثورات پوستی

مننژیت در نوزادان

نوزادانی که به مننژیت مبتلا می شوند احتمالا علائم متفاوتی داشته باشند. گاهی وقت ها نوزادان به مشکلاتی همچون نوسان خلق، تغذیه نامناسب و احساس خواب آلودگی یا بیخوابی و لرز مبتلا می شوند. در چنین شرایطی به سختی می توان آن ها را آرام کرد. همچنین احتمال تب داشتن آن ها و یا ایجاد لکه نرمی بر روی سرشان که به آن ها برآمدگی ملاج نرم نوزاد گفته می شود، وجود دارد. در ادامه با سایر علایم مننژیت در نوزادان اشنا شوید:

* زردی( رنگ زرد در پوست)

* سفتی بدن و گردن

* دمای کم تر از حد نرمال

* توانایی مکیدن ضعیف

* گریه طولانی

تأثير مننژیت در زنان باردار

احتمال ابتلای زنان باردار به لیستریوز، عفونت ناشی از باکتری های لیستریا مونوسیتوژنز وجود دارد. ابتلا به عفونت لیستری در دوران بارداری باعث بروز مشکلاتی همچون سقط جنین ، زایمان زودرس، تولد نوزاد مرده یا عفونت تهدید کننده زندگی نوزاد از جمله مننژیت میشود. زنان باردار می توانند؛ خطر ابتلا به مننژیت لیستری را با پرهیز از محصولات غذایی خام کاهش دهند.

انواع مننژیت بسته به علت ایجاد بیماری

۱. مننژیت ویروسی:

شایع ترین و کم خطرترین نوع مننژیت به نام مننژیت ویروسی میباشد که اغلب توسط گروهی از ویروس ها به نام آنترو ویروس ها قابل شناسایی اند، ولی احتمال ایجاد آن ها توسط ویروس هایی نظیر تبخال، ویروس نیل غربی و HIV وجود دارد. ویروس های انتروویروس که در دستگاه گوارش ساکن هستند؛ باعث ایجاد ایمنی بدن دربرابر عفونت می شوند ولی درصورت به خطر افتادن ایمنی ما، آنها اغلب باعث بروز آنفولانزا و سرما خوردگی میشوند. انتقال انتروویروس ها از یک فرد به فرد دیگر از طریق سرفه، عطسه و دست های شسته نشده می باشد. بیشتر افراد مبتلا به ویروس انتروویروس، به مننژیت مبتلا نمی شوند. یکی از راههای پیشگیری از این ویروس ها یا ویروس های دیگر، قرار دادن دست ها هنگام سرفه یا عطسه روی دهان و شستن مرتب دست ها می باشد.

۲. مننژیت باکتریایی:

از عوامل مهم بیماری مننژیت می توان به باکتری اشاره کرد که از روش های مختلفی به عصب و یا مایع مغزی نخاعی وارد میشود. به عنوان نمونه احتمال بروز مننژیت در فرد مبتلا به زخم بستر و یا حتی عفونت، آپسه و زخم در سایر قسمت های بدن وجود دارد. باکتری ها بعد از ورود به خون در طی مسیر خود به مغز و نخاع وارد میشوند و درنهایت باعث ایجاد مننژیت باکتریایی حاد می شوند. در اکثر این موارد باکتری در طی عفونت، وارد خون میشود و موجب الوده شدن خون میشود یا از نظر علمی، سپتی سمی و باکتریمی را بوجود می آورد. سپس باکتری به بافت های دیگری مثل بافت عصبی در طی تبادلات عروقی وارد می شود. مثلا:

- اگر از وسایل نامرغوب و آلوده در زمان جراحی با وسایل آلوده یا در مراجعه به دندانپزشکی استفاده شود؛ در این صورت باکتری به سایر بخش های سیستم عصبی از طریق خون یا عصب دندان راه پیدا میکند.

از نام های دیگر مننژیت می توان به سرسام یا آماس اشاره کرد

- عامل عفونی در زمان تصادفات و شکستگی استخوان میتواند از پوست سر آسیب دیده بطور مستقیم وارد شود.

- پزشک در طی LP یا Lumbar Puncture، سوزنی را برای نمونه برداری از مایع مغزی نخاعی وارد این ناحیه می کند؛ باکتری درصورت آلوده بودن وسایل در حین این عمل تهاجمی، بطور مستقیم وارد مایع مننژ میشود.

- درصورت سرایت عفونت های دندانی به گوش و خارج شدن عفونت هایی از گوش، اگر رسیدگی نشود به عصب شنوایی یا تعادل انتقال پیدا می کند و بعد از آن به مغز و نخاع می رود.

۳. مننژیت انگلی:

میزان شیوع مننژیت انگلی نسبت به مننژیت ویروسی یا باکتریایی، کم تر است و به انگل هایی گفته میشود که در جاهایی مانند خاک، مدفوع و بعضی از حیوانات و غذا مانند حلزون، ماهی خام، طیور یا محصولات وجود دارد. مننژیت ائوزینوفیلیک درمقایسه با انواع دیگر، نادرتر است. بهتر است بدانید که مننژیت انگلی، قابل انتقال از یک فرد به فرد دیگر نمی باشد. در عوض ، این انگل ها در آلوده کردن حیوانات و غذای خودشان که انسان می خورد مخفی می شوند. درصورت عفونی شدن انگل یا تخم های انگلی در هنگام بلع، احتمال ایجاد عفونت وجود دارد.

۴. مننژیت قارچی:

مننژیت قارچی که در اثر ورود قارچ به بدن و الوده کردن خون فرد، ایجاد میشود؛ بسیار نادر است. این قارچ بطرف مغز و ستون فقرات می رود. احتمال ابتلای افرادی با سیستم ایمنی ضعیف به این بیماری، بیشتر است. افراد مبتلا به سرطان و ایدز، بیشتر در معرض خطر مننژیت قارچی هستند.

۵. مننژیت مزمن:

ارگانیسم های کم رشد، بعد از حمله به پرده ها و مایع اطراف مغز باعث بروز مننژیت مزمن می شوند. در طول دو هفته یا بیشتر، مننژیت مزمن اتفاق می افتد. علائم مننژیت مزمن به علائم نوع حادش شباهت دارد.

عوامل خطر مننژیت

عوامل و مواردی که باعث افزایش خطر ابتلا به مننژیت میشوند ، عبارتند از:

- وقتی که یکی از نوبت های واکسن زدن شما یا کودکان رد شود، خطر ابتلا به مننژیت افزایش پیدا میکند.

- از افرادی که بیشتر در خطر ابتلا به مننژیت هستند؛ می توان به دانشجویان ساکن در خوابگاه، پرسنل نظامی ساکن پایگاه های نظامی و کودکان مدرسه رو یا کودکان پرورشگاهی، اشاره کرد.

- سن شیوع مننژیت، اغلب تا پیش از ۵ سالگی است و افراد زیر ۲۰ سال در اکثر موارد به مننژیت ویروسی مبتلا شده اند.

- بیماری و عواملی نظیر دیابت، ایدز، الکلی بودن و … که بر سیستم ایمنی بدن اثر می گذارد؛ میتواند فرد را مستعد ابتلا به این اختلال کند.

- درصورت باردار بودن، خطر ابتلا به مننژیت، بیشتر است.

تشخیص بیماری مننژیت

پزشک از شما سوالاتی را در مورد علائم مننژیت می پرسد و سپس نسبت به انجام معاینه جسمی اقدام میکند. او می خواهد برای تشخیص این بیماری به تجزیه و تحلیل نمونه ای از مایع مغزی نخاعی بپردازد. معمولاً آزمایش های تشخیصی زیر را بر روی کودکان و بزرگسالان انجام میدهند :

>> کشیدن مایع نخاعی( لومبار پانکچر):

آزمایش کشیدن مایع نخاعی در تمام موارد، برای تشخیص قطعی مننژیت نیاز است. در این روش اقدام به نمونه برداری از مایع مغزی- نخاعی می کنند و سپس برای کشیدن مایعات از قسمت تحتانی نخاع در روشی به نام طناب نخاعی( ضربه نخاعی) از یک سوزن استفاده می کنند و از نظر وجود و نوع باکتری به بررسی مایعات می پردازند. پزشک شما بعد از فهمیدن نوع باکتری هایی که مسئول مننژیت هستند؛ می تواند بهترین روش درمان را تجویز کند.

مننژیت معمولاً زمانیکه باکتریها یا ویروسها به مایعات اطراف مغز بروند، اتفاق می افتد

>> کشت خون:

از طریق خون، میزان رشد میکرواورگانیزم ها( خصوصاً باکتری ها) را بررسی میکنند.

>> تصویربرداری:

برای وجود تورم یا التهاب باید یک سی تی اسکن یا ام آر آی از سر گرفت. یکی از راههای وجود عفونت سایر نواحی مرتبط با مننژیت، گرفتن عکس های رادیولوژی یا سی تی اسکن از سینه یا سینوس ها می باشد.

درمان مننژیت

با توجه به تشخیص نوع مننژیت بیمار می توان راههای درمان را تعيين کرد که در ادامه شرح داده شده است:

۱. مننژیت باکتریایی:

از طریق آنتی بیوتیک درون وریدی می توان مننژیت باکتریایی حاد را درمان کرد؛ اخیراً از کورتیکواستروئیدها برای این نوع مننژیت استفاده می شود. درصورت درمان سریع، خطر عوارضی مانند آبسه مغزی و تشنج کاهش پیدا می کند. باتوجه به نوع باکتری های عامل عفونت می توان از یک آنتی بیوتیک یا ترکیبی از آنتی بیوتیک ها استفاده کرد. معمولاً، پزشک تا زمان تشخیص علت دقیق مننژیت، توصیه می کند که بیمار از یک آنتی بیوتیک طیف گسترده استفاده کند. پزشک همچنین تواناسس تخلیه ی سینوس های عفونی شده را دارد.

۲. مننژیت ویروسی:

مننژیت های ویروسی از طریق آنتی بیوتیک ها درمان نمیشود و در اکثر موارد، خود به خود با گذشت چند هفته بهبود پیدا میکنند. موارد خفیف مننژیت های ویروسی را می توان به روشهایی همچون مصرف مایعات فراوان، استراحت در رختخواب، مصرف مسکن های بدون نسخه جهت کمک به کاهش تب و تسکین درد بدن، درمان کرد.

معمولاً پزشکان، داروهای کورتیکواستروئید را به منظور کاهش تورم مغز و داروهای ضدصرع را به منظور کنترل تشنج ها تجویز می کنند. اگر شخص در اثر ابتلا به ویروس هرپس( تبخال)، گرفتار مننژیت شده باشد؛ میتواند از یک داروی ضدویروس استفاده کند.

۳. انواع دیگر مننژیت ها:

پزشک شما درصورت عدم تشخیص علت مننژیت، درمانهای باکتریایی و ویروسی را هم زمان با تلاش برای تعيين علت، شروع می کند. باتوجه به علت زمینه ای مننژیت مزمن می توان نسبت به درمان آن اقدام کرد. به عنوان مثال ، شخص مبتلا برای درمان مننژیت قارچی باید از داروهای ضدقارچ استفاده کند و برای درمان مننژیت سلی از ترکیب برخی آنتی بیوتیک ها استفاده کند. البته، باتوجه به عوارض این داروها، بهتر است که برای شروع درمان تا تائید قارچی بودن عفونت توسط روش های آزمایشگاهی، به تعویق بیفتد. معمولاً، از طریق کورتیکواستروئیدها می توان نسبت به درمان مننژیت های غیرعفونی ناشی از واکنش های آلرژیک یا بیماری های خودایمنی اقدام کرد ولی گاهی وقت ها نیازی به درمان نیست، بدین دلیل که خود  به  خود بهبود پیدا میکنند.

عوارض مننژیت

توجه داشته باشید که احتمالا عوارض مننژیت باکتریایی به درمان اضافی نیاز دارد. ممکن است فرد به خاطر شوک و فشارخون پایینش، ملزم به تزریق وریدی مایعات یا مصرف داروی افزاینده فشار خون شود. گاهی وقت ها برخی از کودکان به اکسیژن بیشتر و دستگاه تنفس نیاز دارند؛ چون مشکل تنفسی دارند. مننژیت باکتریایی عوارض شدیدی دارد و مشکلات عصبی مانند کاهش شنوایی، مشکلات بینایی، تشنج و اختلالات یادگیری را بوجود می آورد. با توجه به اینکه یکی از عارضه های شایع در مننژیت، اختلال شنوایی است افراد مبتلا به مننژیت باکتریایی باید پس از این که بهبود پیدا کردند؛ آزمایش سنجش شنوایی انجام دهند. از مواردی که تحت تأثیر عامل عفونت قرار میگیرد؛ می توان به قلب، کلیه ها و غدد فوق کلیه اشاره کرد. درصورت گرفتار شدن بچه ها به مشکلات عصبی طولانی مدت و تشخیص سریع بیماریشان، امکان درمان بطور کامل وجود دارد.

وقتی یکی از نوبتهای واکسن زدنتان رد شود، خطر ابتلا به مننژیت افزایش پیدا میکند

گردآوری: بخش سلامت سرپوش