واکسن ضدسرطان یا پروژه مالی

چند روزی است که فضای رسانه‌ای به میدان پیکار موافقان و مخالفان یک واکسن به نام HPV تبدیل شده است؛ واکسنی که سال‌هاست به عنوان یکی از راه‌های پیشگیری از بیماری زگیل آلت تناسلی از سوی متخصصان و پزشکان معرفی می‌شود و البته در کشور ما هم وجود دارد و بسیاری بعد از تجویز پزشکان از آن استفاده می‌کنند. اما این واکسن که در دسترس است و می‌توان آن را تهیه کرد بعد از یک برنامه تلویزیونی اهمیت ویژه‌ای یافت، به‌طوری که یاسی اشکی میهمان برنامه ماه عسل با بیان یک ماجرای شخصی (فارغ از صحت و سقم) و ایراد فراخوانی جهت دریافت پول برای خرید مواد اولیه تولید این واکسن و تهیه آن در کشور بعد از چند ساعت چند صد میلیون تومان حساب این میهمان ماه عسل شارژ شد.

حمایت وزیر بهداشت از اشکی

این اتفاق تا جایی پیش رفت که بالاترین مقام بهداشتی و درمانی کشور، یعنی قاضی‌زاده هاشمی وزیر بهداشت نسبت به آن واکنش نشان داد و بعد از بستن پیام‌گیر صفحه شخصی خود در پی هجوم سوالات مردمی در ارتباط با این واکسن طی یادداشتی خاطرنشان کرد: «از ملت شریف ایران هم خواهش می‌کنم به شایعات توجه نکنند و به‌هیچ وجه تحت تاثیر القائات مختلف در فضای مجازی قرار نگیرند. از همه شخصیت‌های حقیقی و حقوقی که تریبونی در اختیار دارند و اصحاب رسانه خواست به هیچ دلیلی، سلامت مردم را به اغراض گروهی و سیاسی آلوده نکنند.» البته این در حالی بود که شاکله اصلی انتقادات به این موضوع از منظر علمی و بر مبنای اولویت‌های سلامت کشور بوده است نه ایرادات سیاسی.

تبلیغ این واکسن بیشتر جنبه درآمدزایی دارد تا دغدغه بهداشتی درمانی

فارغ از موضوعات طرح‌شده در رسانه‌ها و جهات مختلف پرداختی به این موضوع با یک جست‌وجوی ساده در فضای مجازی به عقبه این موضوع و احتیاج افراد به این واکسن می‌رسیم، به‌طوری که در سال ۹۲ مصطفی اقلیما، رئیس وقت انجمن مددکاری اجتماعی ایران اعلام کرد: «تاکنون حدود یک میلیون نفر در کشور به زگیل تناسلی مبتلا شده‌اند و هیچ درمانی برای آن وجود ندارد.» طی سال‌های ۹۱ تا ۹۲ این بیماری تا حدی شیوع یافته و از آن‌جا که از راه مقاربت انتقال پیدا می‌کند، سرعت شیوع آن بسیار زیاد است. سال گذشته روزانه یک تا دو نفر مبتلا به من مراجعه می‌کردند؛ در حالی که امسال روزی ۱۰ تا ۱۵ مرد مبتلا به من مراجعه می‌کنند.

بعد از خواندن این اظهارات با دکتر اقلیما تماس گرفتیم و او گفت: «آن وقت که ما این موضوع را بیان کردیم در حد هشدار بود، در حال حاضر هم این آمار افزایش یافته است اما در بین جمعیت فعلی کشور آمار قابل توجهی نیست و اینکه تزریق این واکسن ملاحظاتی دارد. این واکسن از همان وقت هم قیمت بالایی داشت و در حال حاضر و با وضعیت فعلی نرخ ارز هم قیمت بالایی دارد لذا نمی‌توان انتظار داشت بتوان به سرعت آن را فراگیر کرد و همه آن را تزریق کنند. تولید این واکسن هم در داخل امکان‌پذیر نیست و هزینه‌بردار خواهد بود اگر هم عزمی جهت تولید آن باشد نمی‌تواند از سوی یک دختر جوان و در یک برنامه تلویزیونی مطرح شود و باید از سوی نهادهای بالادستی و جایی مثل موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی پیگیری شود. این واکسن در حال حاضر در کشور دارای اولویت اصلی در روند بهداشتی و درمانی نیست و در قیاس با سایر بیماری‌هایی که سالانه تلفات زیادی در پی دارد درجه اهمیت پایین‌تری دارد.

به نظر بنده تبلیغ این واکسن روی آنتن زنده تلویزیون و در یک برنامه پربیننده و آن هم نه از سوی یک فرد متخصص، جز ‌انگیزه درآمدزایی و منفعتی برای عده‌ای چیزی نیست.» به گفته متخصصان تزریق این واکسن محدوده سنی خاصی دارد و نهایتا تا ۲۱ سالگی این تزریق اثربخش خواهد بود و بعد از آن هیچ‌فایده‌ای ندارد اما جمع‌آوری چند صد میلیونی پول بدون بیان این فیلتر و افزایش مراجعه افراد به آزمایشگاه‌ها و بیمارستان‌ها در سنین بالاتر برای تزریق این واکسن شائبه درآمدزایی را افزایش می‌دهد.

این واکسن در اولویت ۶۰ تا ۷۰ وزارت بهداشت است

همایون هاشمی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، بعد از بالا گرفتن موضوع واکسن HPV و دفاع شخص وزیر بهداشت از یک فرد غیرمتخصص واکنش نشان داد و گفت: «طرح اظهارات تخصصی از سوی افراد غیرمتخصص و غیرپزشک از تریبون‌های عمومی مورد تایید نیست و نباید با اظهارات غیرکارشناسی به نگرانی مردم دامن زد. باید بر اساس الگو، نیاز، استراتژیکی، میزان شیوع بیماری و تعداد مبتلایان برنامه‌ریزی برای تولید واکسن انجام شود و نمی‌توان بدون بررسی و مطالعات کارشناسی تولید و واردات واکسن‌ها را در دستور کار قرار داد. تولید این واکسن در اولویت ۶۰ تا ۷۰ وزارت بهداشت قرار دارد و در واقع نیاز به تولید واکسن پنوموکوک (سینه پهلو) و روتاویروس (عفونت کودکان) بیشتر دیده می‌شود البته مخالف تولید این نوع واکسن نیز نیستیم، اما در شرایط فعلی در اولویت قرار نداشته و نمی‌توان منابع تولید آن را تامین کرد.

HPV نوعی عفونت ویروسی است؛ واکسن آن در کشور موجود است و هیچ جای نگرانی وجود ندارد؛ جزء بیماری‌های نگران‌کننده نیست و واکسیناسیون آن جنبه پیشگیرانه دارد، بنابراین مردم نباید به چنین شایعاتی توجه کنند و تحت تاثیر تبلیغات رسانه‌ای قرار گیرند، می‌طلبد وزارت بهداشت اطلاعات مناسبی را در مورد این ویروس ارائه کند تا از نگرانی مردم کاسته شود.»

نگرانی از اظهارات غیرکارشناسی

علی واشقانی، رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو در این ارتباط با انتقاد از اظهارات غیرکارشناسی درباره واکسن HPV گفت: «باید توجه کرد اینکه یک فرد غیرمسئول در یک شبکه سراسری صحبت می‌کند، بدون اینکه مسئولیت یا اطلاعات کافی در این حوزه داشته باشد، مورد تایید ما نیست و ما هم در این زمینه اعتراض داریم؛ این واکسن به میزان کافی به کشور وارد می‌شود و افراد دارای شرایط خاص می‌توانند طبق تشخیص پزشک آن را تزریق کنند.

در عین حال ما هم پیگیر ورود این واکسن به برنامه واکسیناسیون کشوری هستیم اما ابتدا باید واکسن‌هایی را وارد این برنامه کنیم که اولویت بیشتری برای کشور دارند.» دکتر سیدعلی آذین، متخصص پزشکی اجتماعی، روان‌درمانگر جنسی و عضو هیات‌علمی و رئیس پژوهشگاه فناوری‌های نوین علوم زیستی جهاد دانشگاهی در این ارتباط گفت: «در جامعه ما به دلایلی هنوز نمی‌توان چنین رویکردی داشت؛ اول آنکه به نظر نمی‌رسد شیوع فعلی به اندازه جوامع غربی باشد؛ اگرچه می‌دانیم با تغییر الگوی رفتار جنسی با افزایش شیوع مواجه هستیم. دوم آنکه هزینه سه نوبت تزریق واکسن برای بخش بزرگی از جامعه هنوز در توان نظام سلامت کشور نیست و شاید توجیه کافی نیز نداشته باشد.» دکتر آذین در ادامه ضمن تایید وجود و استفاده از این واکسن و بیان ملاحظاتی که در بند قبلی ذکر کرده بود، افزود: «به نوع معرفی و تبلیغ این واکسن در یک برنامه تلویزیونی انتقاد دارم، چراکه چنین موضوعی باید در یک برنامه تخصصی و از سوی فرد متخصص بیان شود.»

موافق سلامت، مخالف سوءاستفاده و منفعت‌طلبی

تا اینجا و بعد از گفت‌وگو با متخصصان و کارشناسان این حوزه اکثریت افراد به وجود و استفاده این واکسن در بسیاری از کشورها اذعان کرده‌اند.

در کشور ما هم مانند سایر کشورها هم بیماران محتاج به استفاده از این واکسن و هم خود واکسن موجود است لذا افرادی که به تزریق آن احتیاج دارند می‌توانند تحت نظر و دستور پزشک نسبت به تزریق آن اقدام کنند. قیمت بالا و هزینه‌بر بودن تولید و حتی تهیه این واکسن در کشور از علل اصلی تعویق تولید و تزریق فراگیر آن در کشور است، اما عدم اولویت بودن این موضوع در بین موضوعات بهداشتی و درمانی فراگیر‌تر و همچنین بیان و تبلیغ آن از سوی افراد غیرمتخصص و بدون اطلاع و البته با داستان‌سرایی و بیان اظهارات مطلق و غیرواقعی (هیچ واکسنی تضمین صددرصدی ندارد و همین واکسن هم در کاتالوگ خود این پیام را به مخاطب می‌دهد که هیچ قولی نمی‌دهیم که این واکسن شما را ایمن کند!) شائبه ‌انگیزه مادی و درآمدزایی جریانی خاص را تقویت می‌کند و مراجعات زیاد افراد برای تهیه آن به آزمایشگاه‌ها و انتقال چند صد میلیون پول در عرض چند ساعت به حسابی برای خرید و تولید این واکسن به این موضوع دامن می‌زند.

ادعای کذب یاسی اشکی در ارتباط با یک بیماری ناشناخته، عدم بیان عوارض این واکسن در صورت وجود، ارتباط این موضوع با مفاد سند توسعه پایدار، وقوع سونامی سرطان دهانه رحم، تجویز همگانی این واکسن بدون بیان ملاحظات و... شائبه‌هایی است که رسانه‌ها هریک در حد توان به آنها پرداخته‌اند اما می‌توان با نگاهی به آمار بیماری‌های شایع و پرتلفات کشور (بیماری‌های قلبی، دیابت، فشار خون و... ) بیان کرد که HPV با هر درجه‌ای از اهمیت در بین بیماری‌هایی که عنوان شد دارای اهمیت و جایگاه پایین‌تری است و‌ انگیزه‌ای غیر از‌ انگیزه بهداشتی و درمانی محرک این فضای پیگیر جهت تزریق واکسن HPV است.

ابوالقاسم رحمانی روزنامه‌نگار