فیلم‌های مشکل‌دار و بلاتکلیف؛ از برزخ تا بهشت!

کاناپه، خانه پدری، خانه دختر، رستاخیز، میهمانی کامی، آشغال‌های دوست‌داشتنی و... در انتظار بازبینی هستند در تب و تاب انتخابات و در شلوغی و هیجان کم‌سابقه آن روزها، آنچه در کنار حمایت بی‌قید و شرط هنرمندان و سینماگران از ریاست‌جمهوری حسن روحانی به چشم می‌خورد، مطالبات تقریبا همگانی سینماگران درباره روشن شدن تکلیف فیلم‌هایی بود که به هر دلیل ممکن از چرخه اکران بازمانده بودند. سازندگان و صاحبان این فیلم‌های بلاتکلیف که طیف گوناگونی را از احمدرضا درویش با گرایش‌های اصلاح‌طلبانه، ابراهیم حاتمی‌کیای اصولگرا، کیانوش عیاری متعلق به سینمای اجتماعی روشنفکرانه و جوان‌تر‌هایی چون محسن امیریوسفی و رضا درمیشیان و... را شامل می‌شود، در روزهای انتخابات از رئیس‌جمهوری آینده درخواست داشتند تا با روشن کردن تکلیف فیلم‌های در محاق مانده‌شان، آنان را در ادامه مسیر طبیعی حرفه‌ای‌شان یاری کند. شاید بشود گفت تحت‌تأثیر فضای پرتب و تاب آن روزها بود که محمدمهدی حیدریان، رئیس سازمان سینمایی قول داد فیلم‌های به‌اصطلاح توقیفی را از برزخ بیرون بیاورد. بیرون آوردن فیلم‌ها از برزخ هم به این معنا بود که یا فیلم‌ها اصلاح و قابل نمایش خواهند شد یا لااقل تکلیف‌شان یک‌سره شده و مُهر توقیف رسمی روی پیشانی آنها خواهد خورد. قول حیدریان جز این نبود. قولی که با وجود شناختی که از حیدریان وجود داشت.

 چنین به نظر می‌آمد که در هیجان انتخابات به زبان آمده و به احتمال زیاد در شلوغی روزهای پیش رو فراموش خواهد شد و سازمان سینمایی به این سادگی‌ها نخواهد توانست راه حلی برای نمایش آن فیلم‌ها پیدا کند، اما ظاهرا محمدمهدی حیدریان در ادامه خوش‌قولی‌هایش این مطالبه مهم سینماگران و وعده خود را از یاد نبرده است؛ چنان‌که روز گذشته حبیب ایل‌بیگی، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی از دستور حیدریان برای پیگیری این مهم و تشکیل کمیته‌ای ویژه برای بازبینی این آثار خبر داد.

سینمای ایران فیلم توقیفی یا بلاتکلیف کم ندارد. به همین نسبت سازمان سینمایی دولت یازدهم نیز با این قضیه کم مواجه نبوده و کم مورد سوال قرار نگرفته است. می‌توان گفت تعداد فیلم‌هایی که در سال‌های اخیر ساخته شده و سازمان سینمایی در چهار‌سال دولت یازدهم نتوانسته تکلیف آنها را مشخص کند، کم نیست. کاناپه آخرین ساخته کیانوش عیاری و خانه پدری که پیش از آن تولید شده در این لیست هستند. از عبدالرضا کاهانی نیز که جزو باتجربه‌ترین کارگردانان در زمینه توقیف و بلاتکلیفی است ارادتمند، نازنین، بهاره، تینا در این لیست وجود دارد که حرف‌های ضد و نقیضی درباره آن منتشر شده است. آخرین‌باری که نام این فیلم در این زمینه در رسانه‌ها درج شد، زمان انتشار توییت اعتراضی عبدالرضا کاهانى به عدم صدور مجوز به دو فیلم آخرش بود: فیلم‌هاى وقت داریم حالا و ارادتمند؛ نازنین، بهاره، تینا در دولت امید اکران نشدند، اما امید بذر هویت ماست. ظاهرا پس از ارسال فیلم به شورای پروانه نمایش اخبار ضد و نقیضی در رابطه با پروانه فیلم منتشر شد که حکایت از سنگ‌اندازی این شورا در اکران این فیلم داشت و گمانه‌زنی‌های زیادی در مورد چرایی صادر نشدن مجوز این فیلم در فضای سینما مطرح شد. اما محمدحسین لطیفی از اعضای شورای پروانه نمایش در نخستین مصاحبه خود پیرامون این فیلم گفت: ارادتمند نازنین، بهاره، تینا ساخته عبدالرضا کاهانی امکان اصلاح ندارد و بنابراین مجوز نمایش نخواهد گرفت. لطیفی مدعی شده بود نظر جمعی این شورا این بوده که کل چیزی که در فیلم است یعنی سوژه فیلم از ابتدا تا پایان مشکل دارد و همه اعضا بر این عقیده بوده‌اند که پروانه نمایش صادر نشود.

 محسن امیریوسفی نیز اصرار دارد تکلیف آشغال‌های دوست‌داشتنی‌اش روشن شود. وضع این فیلم واقعا تعجب‌آور و به تعبیر خود این کارگردان طنزآمیز شده و در این سال‌ها کسی حاضر به بازبینی این فیلم و اعلام نظر قطعی‌اش درباره آن نشده است. می‌توان به این سیاهه اضافه کرد وضع رستاخیز احمدرضا درویش را که این نیز از آن اتفاقات تأسف‌برانگیز در کارنامه سازمان سینمایی است که این سازمان بی‌ این‌که خود مشکل چندانی با این فیلم داشته باشد، مقابل عمل انجام‌شده‌ای قرار گرفته و در این چند‌ سال اخیر عاجز از حل کردن مشکل این فیلم بوده است. درباره رستاخیز باید گفت که این فیلم پروانه نمایش دارد و حتی به مدت یک‌ روز اکران عمومی را نیز تجربه کرده، اما گروه‌هایی با تجمع مقابل سینماها، سازمان سینمایی را وادار به پایین کشیدن فیلم از روی پرده کرده‌اند و سنگی در چاهی انداخته و کشمکشی را آغاز کرده‌اند که هنوز که هنوز است به نتیجه نرسیده و همچنان تلاش برای رفع مشکل فیلم ادامه دارد. از فیلم‌های دیگر فهرست بلاتکلیف‌ها می‌توان به عصبانی نیستم رضا درمیشیان و خانه دختر شهرام شاه‌حسینی اشاره کرد که هر دوی این فیلم‌ها در زمان نمایش جشنواره‌ای درعین این‌که توانستند نظر منتقدان را به خود جلب کنند، اما در ادامه در آتش سوءتفاهم‌های ایجاد شده سوختند و از آن پس دیگر رنگ پرده را ندیدند. علی احمدزاده نیز که همین چند وقت پیش اعلام شد فیلم مادر قلب‌اتمی‌اش پس از چهارسال پروانه نمایش گرفته، مهمونی کامی و پدیده را - که چهره‌های محبوبی نیز در آن حضور دارند - در فهرست بلاتکلیف‌ها دارد. فیلم‌هایی که به معنای واقعی کلمه بلاتکلیف هستند؛ نه خبری از بازبینی این فیلم‌ها منتشر و نه حتی اظهارنظری در این‌باره شنیده شده است.

در تلاش برای سر و سامان دادن به این اوضاع بلبشو است که روابط‌عمومی سازمان سینمایی گزارش می‌دهد در پی اظهارنظر محمدمهدی حیدریان، رئیس سازمان سینمایی در روزهای انتخابات مبنی بر امکان بازبینی مجدد تعدادی از فیلم‌های بدون پروانه نمایش و مشکل‌دار، کمیته ویژه‌ای جهت این امر تشکیل شده است. در گزارش روابط‌عمومی سازمان سینمایی از قول حبیب ایل‌بیگی، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی آمده است: رئیس محترم سازمان سینمایی چندی قبل درخصوص بازبینی مجدد تعدادی از فیلم‌های بدون پروانه نمایش و مشکل‌دار صحبت کردند که در پی این موضوع و دستور ایشان به معاونت نظارت و ارزشیابی مبنی بر تشکیل کمیته‌ای با حضور سینماگران و صاحب‌نظران فرهنگی؛ این کمیته تشکیل شده و فعالیت خود را آغاز کرده است. ایل‌بیگی درباره روند کار این کمیته ویژه نیز این‌طور توضیح داده است: این کمیته درحال بررسی فیلم‌‌های مختلف است تا بتوانیم به مرور فیلم‌هایی را که مشکل داشتند بازبینی و راهکاری پیدا کنیم، برای رفع مشکلشان و فکر می‌کنم در آینده‌ای نزدیک بتوانیم درخصوص فیلم‌هایی که توسط این کمیته بازبینی شده و گفت‌وگوهایی که حتما با خود دست‌اندرکاران فیلم‌ها خواهد شد، گزارش کاملی بدهیم و جزییات را اعلام کنیم. ایل‌بیگی صحبت‌هایش را با این اظهارنظر به پایان برده: از آن‌جا که این فیلم‌ها محصول فرهنگی هنری هستند و محصول فرهنگی هنری هم باید شرایط عرضه آن فراهم شود، تلاش این کمیته این است که راه‌‌حلی را برای رفع مشکلات فیلم‌ها پیدا کند.

کیانوش عیاری : مشکل فیلم‌های توقیفی باید حل شود

در این دولت جدید مهمترین موضوعی که رئیس‌جمهوری منتخب باید به آن توجه داشته باشد٬ فیلم‌های توقیفی است که تا به امروز بنا بر شرایطی فرصت نمایش پیدا نکرده‌اند. باید به اهمیت موضوع این فیلم‌ها توجه شود و شرایط برای این‌گونه فیلم‌ها و سازندگان چنین آثاری بهبود پیدا کند. اما این تنها کاری نیست که دولت باید در زمینه سینما به انجام برساند. بعد از رفع توقیف این فیلم‌ها٬ دولت باید به فکر مسائل بنیادی سینما و موضوعات زیربنایی آن باشد. مثل موضوع بیمه٬ حمایت و پشتیبانی از سینمای مستقل و به‌خصوص سینماگران جوان که بتوانند به راحتی فیلم بسازند. اما مهمترین موضوع تعیین تکلیف تعدادی فیلم است که دو عدد از آنها متعلق به خود من است. دولت باید بداند فیلم در صورتی که به نمایش درنیاید، انگار که کار فیلمساز پایان نیافته است. این هم از نظر خلاقیت هنرمندانه و هم بازگشت مالی یک فیلم برای آغاز فیلم بعدی آن فیلمساز صادق است. به‌هرحال باز تکرار می‌کنم پراهمیت‌ترین کار این است که اطمینان به دولت از سوی سینماگران نسبت به قبل بیشتر شود. سینماگرانی که در این انتخابات اخیر نشان دادند به‌رغم تمام بی‌مهری‌هایی که در این سال‌ها دیده‌اند، وجودشان مالامال از عشق و مهر این سرزمین است. مطمئن باشید اگر به سینما و معیشت سینماگران به خوبی توجه شود اتفاقات خوبی رخ خواهد داد.

محسن امیریوسفی: اگر کارم غیرقانونی است بگویند فیلم نساز

فیلم آشغال‌های دوست‌داشتنی حی و حاضر است، آماده هر نوع بازبینی؛ تا گفته شود که مشکل این فیلم چیست که این همه مدت باید بلاتکلیف بماند و نتواند رنگ پرده را ببیند. کاش دوستان می‌دانستند با رفتارهای غیرقانونی نمی‌توان جلوی فیلمی را گرفت. البته فیلم قبلی من نیز سابقه سال‌ها بلاتکلیفی دارد.  انگار تنها مشکل من این است که کارهایم قانونی است. من برای ساخت این فیلم پروانه ساخت گرفتم. همچنان که گفتم برای خواب تلخ ١٢‌سال صبر کردم که اکران شد، احتمالا باید برای آشغال‌های دوست‌داشتنی هم ١٢‌سال صبر کنم تا مجوز اکران بگیرد، اما دوست دارم بگویم اگر واقعا کارم غیرقانونی است بگویند فیلم نساز. آشغال‌های دوست‌داشتنی کاملا قانونی ساخته شده و نزدیک چهارسال است که امید به اندکی تدبیر و اعتدال دارم. خدا کند در این دولت جدید اندکی از وعده‌هایی که داده شده عملی شود. چند‌سال است که می‌گویم آشغال‌های دوست‌داشتنی فیلمی در جهت گفت‌وگو، وحدت ملی و پرهیز از فضای دوقطبی در جامعه است؛ چیزی که نیاز امروز جامعه ماست، ولی تنها پاسخی که از مدیران گرفتم، خانه‌نشین‌کردنم بود! آن‌ هم در بهترین سال‌های زندگی کاری‌ام. شاید همان ‌سال ٩٢ وقتی اجازه ندادند هیأت انتخاب جشنواره، این فیلم را ببیند، باید آن را به جشنواره‌های خارجی می‌دادم تا حداقل زحمات گروهی از بهترین عوامل سینمای ایران دیده می‌شد، هنوز نمی‌خواهم قبول کنم که اشتباه کرده‌ام!