به نظرتان می‌شود کتابی را پیدا کرد که هزار و چهل سال از نگارش آن گذشته و هنوز هم تازه و خواندنی باشد؟ شاید تعداد چنین کتاب‌هایی به اندازه انگشتان یک دست هم نباشد. «شاهنامه» حکیم ابوالقاسم فردوسی یکی از همین کتاب‌های نادر است که پس از گذشت سال‌ها و قرن‌ها، همچنان حرف تازه ای برای گفتن دارد. آن چه می‌خوانید، چند نکته و آمار جالب از زندگی فردوسی و ابیات شاهنامه است.
۱- شاهنامه در چند سالگی فردوسی آغاز شد؟
وقتی فردوسی در سال ۳۶۷ هجری قمری شروع به سرودن شاهنامه کرد، ۳۸ ساله بود. وقتی محمود غزنوی در سال ۳۸۷ هجری بر تخت پادشاهی نشست، فردوسی ۵۸ سال داشت و ۲۰ سال از شروع شاهنامه‌سرایی‌اش می‌گذشت. بنابراین، این که گفته می‌شود فردوسی به دستور محمود غزنوی شاهنامه را سرود، صحت ندارد.
۲- نسخه اولیه و نسخه نهایی
فردوسی نسخه اولیه شاهنامه را در سال ۳۸۴ هجری قمری تمام و تا سال ۴۰۰ هجری تکمیل کرد.
۳- تعداد بیت‌ها
بر اساس تصحیح استاد خالقی مطلق که معتبرترین و علمی ترین تصحیح شاهنامه است، شاهنامه دارای ۴۹ هزار و ۵۳۰ بیت است.
۴- تعداد شخصیت‌‌ها
در شاهنامه بیش از ۳۰۰ شخصیت وجود دارد که ۴۸ نفرشان پادشاه هستند.
۵- مضمون بخشی از ابیات شاهنامه
۱۰ درصد ابیات پند و اندرز است. ۴۰ درصد ابیات را گفت‌و‌گو تشکیل می‌دهد و ۴ درصد ابیات شاهنامه هم تعبیر و تفسیرهای حکمی خود فردوسی درباره رویدادها و چهره‌هاست.
۶- تعداد داستان‌ها
در شاهنامه می‌توان ۶۳ داستان شناسایی کرد که از این تعداد ۲۱ داستان پرداخت جدی‌تری دارند.
۷- نامه‌ها
در شاهنامه به ۱۹۲ نامه برمی‌خوریم که بیش از سه هزار بیت آنها به بیان متن و مضمون نامه‌ها و کمتر از هزار بیت، به بیان مقدمه و مؤخره، مانند فراخواندن دبیر، آماده کردن نوشت افزار، مهر کردن و به پیک سپردن و توصیف دبیر و پیک و... اختصاص یافته است. از این تعداد، ۱۰ نامه با مضمون ضرب الاجل یا اتمام حجت(از جمله نامه کسری به قیصر) است.
۸- جنگ‌ها
در شاهنامه ۲۰۱ جنگ به تصویر کشیده شده که از میان آنها ۸۴ جنگ با تورانیان، ۳۹ جنگ با دیوان و موجودات ترسناک و غیرانسانی مانند اژدها، جادوگر و... ، ۱۴ جنگ با رومیان و ۱۰ جنگ با تازی‌هاست و ۳۲ جنگ هم از نوع داخلی است.
۹- قتل‌های ناخوشایند
در شاهنامه چهار مورد پدرکشی مانند کشته شدن مرداس به دست ضحاک، شش نمونه فرزندکشی مانند کشته شدن سهراب به دست رستم، شش نمونه برادرکشی مانند کشته شدن رستم و زواره به دست شغاد، یک نمونه نیا کشی مانند کشته شدن افراسیاب به دست کیخسرو و یک نمونه همسرکشی از جمله کشته شدن گستهم به دست گردیه به چشم می‌خورد.
۱۰- ازدواج‌های عجیب
در شاهنامه حدود ۱۹ نمونه ازدواج عجیب، یعنی ازدواج با بیگانگان و دشمنِ خودی می‌بینیم که از جمله آنها می‌توان به ازدواج پسران فریدون با دختران پادشاه یمن، ازدواج زال با رودابه دختر مهراب کابلی، ازدواج کاووس با سودابه دختر شاه هاماوران و ازدواج اردشیر با دختر اردوان اشاره کرد.
منابع
از رنگ گل تا رنج خار(شکل‌شناسی قصّه‌های شاهنامه)، قدمعلی سرّامی، انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۸ فردوسی و شاهنامه‌سرایی، به کوشش اسماعیل سعادت، فرهنگستان زبان و ادب پارسی، ۱۳۹۰
الهه آرانیان
- 10
- 4
