به گزارش خبرآنلاین، تا پیش از این بارها این جمله را شنیده یا خوانده بودیم: «دولت برای تکمیل طرح‌های نیمه‌تمام پول ندارد.» این موضوع را کاملا در بودجه سال آینده می‌توان حس کرد؛ هم رشد کل بودجه اندک بوده و هم از بودجه طرح‌های عمرانی کاسته شده است.
در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷ مجموع کلی منابع و مصارف دولت یک‌هزار و ۱۹۴ تریلیون تومان در نظر گرفته شده که نسبت به قانون بودجه سال ۱۳۹۶، تنها با افزایش ۳.۶ درصدی روبه‌رو بوده است. از سوی دیگر، جداول لایحه بودجه سال آینده نشان می‌دهد که دولت ۶۰ هزار و ۴۳۱ میلیارد تومان برای طرح‌های عمرانی در قالب تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در نظر گرفته و این در حالی است که این رقم در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ حدود ۷۱ هزار و ۳۶۷ میلیارد تومان برآورد شده بود؛ به عبارتی بودجه طرح‌های عمرانی در سال آینده ۱۸ درصد کاهش یافته است.
البته به باور کارشناسان سازمان برنامه و بودجه، کاهش بودجه عمرانی با سیاست‌های دیگری جبران شده و دولت تصمیم دارد با واگذاری طرح‌های عمرانی به بخش خصوصی، راهی برای نجات پروژه‌های عمرانی پیدا کند؛ پروژه‌هایی که در صورت عدم تکمیل، هم هزینه و هم زمان اتمام آنها افزایش شدید خواهد داشت.
گزارش‌ها حکایت از آن دارد که در حال حاضر حدود ۷۶ هزار پروژه عمرانی ملی و استانی نیمه‌تمام در کشور وجود دارد که برآورد می‌شود برای تکمیل آنها اعتباری در حدود ۴۰۰ هزار میلیارد تومان مورد نیاز است. از سوی دیگر، بررسی‌ها نشان می‌دهد که حدود ۶۵ درصد از طرح تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ملی در زمان‌بندی خود به اتمام نرسیده و طول دوره ساخت این طرح‌ها به ۱۲ سال افزایش یافته است.
با چنین شرایطی، در صورتی که روند اختصاص بودجه عمرانی مشابه روند چند سال اخیر باشد، اتمام این طرح‌ها به طور متوسط حدود ۱۲ سال به طور می‌انجامد و در برخی موارد مانند طرح‌های آب ممکن است تا ۲۰ سال نیز به درازا بکشد. این در حالی است که دولت با کمبود شدید منابع روبه‌رو است.
بر این اساس، با توجه به تنگناهای مالی اقتصاد کشور كه متاثر از آسیب‌های برجای مانده از تحریم‌های بین‌المللی در سال‌های گذشته و كاهش قیمت نفت در دوره اخیر است، چاره‌ای جز طی کردن مسیر مشاركت با بخش غیردولتی نیست؛ همان‌طور که برنامه ششم نیز توسعه مشاركت بخش غیردولتی در توسعه، مدیریت و تامین مالی طرح‌های توسعه ای و زیرساختی دانسته است. سال ۱۳۹۷ نیز که دومین سال دولت دوازدهم است، سال دوم اجرای قانون برنامه ششم توسعه خواهد بود.
تجربیات جهانی نیز حکایت از آن دارد که مشاركت بخش دولتی با بخش غیردولتی می‌تواند در اجرا و بهره‌برداری از پروژه‌های زیرساختی كارآیی بالایی داشته باشد، بنابراین بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش غیردولتی در پروژه‌های طرح‌های تملك دارایی‌های سرمایه ای براساس یكی از روش‌های قراردادی مشاركت عمومی و خصوصی حسب نوع پروژه، در برنامه تهیه بودجه ۱۳۹۷ در اولویت قرار گرفته است.
پروژه‌هایی که واگذار شد، صرفه‌جویی‌ای که دولت داشت
نکته‌ای که در این میان مطرح است، این‌که در صورتی که سازوكار و فرآیند مشخص، شفاف و قابل اطمینانی در این سیاست و برنامه وجود نداشته باشد، فعالان اقتصادی تمایل به حضور و سرمایه‌گذاری در طرح‌های عمرانی نخواهند داشت.
بنا به گزارش سازمان برنامه و بودجه، از نیمه دوم سال ۱۳۹۴ تا سه ماهه اول سال ۱۳۹۶ تعداد ۴ هزار و ۱۳۱ پروژه عمرانی جدید، نیمه‌تمام و بهره‌برداری با اعتبار سرمایه‌گذاری اولیه بالغ بر ۴۵ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان با مشاركت بخش غیردولتی انجام شده است؛ این مبلغ اعتباری است كه بخش خصوصی تعهد کرده طی دوران احداث و مرمت پروژه تامین کند كه تزریق آن ممكن است طی چند ماه تا چند سال بسته به نوع پروژه متفاوت باشد. همچنین هزینه سالانه بهره برداری این پروژه‌ها در حدود ۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان و هزینه كل بهره برداری، با در نظر گرفتن دوران بهره‌برداری پروژه‌ها، حدود ۶۹ هزار و ۶۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود.
در خصوص پروژه‌های بهره‌برداری نیز هزینه صرفه‌جویی شده برای دولت ناشی از عدم هزینه‌كرد در بهره‌برداری و درآمد حاصل از اجاره، سالیانه حدود ۲۵۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود.
در این میان، از میان تعداد كل ۴ هزار و ۱۳۱ پروژه مشاركتی و واگذار شده، تعداد ۲۵۴ پروژه جدید بوده و سابقه دریافت بودجه از دولت نداشته است و از همان ابتدا با استفاده از مشاركت بخش خصوصی تامین مالی و اجرا شده است. اعتبار سرمایه‌گذاری اولیه در این پروژ ه‌ها بالغ بر ۲۷.۲ هزار میلیارد تومان بوده است و هزینه سالیانه بهره‌برداری آنها در مجموع حدو د ۳ هزا ر میلیارد تومان است. با در نظر گرفتن دوران بهره‌برداری پروژه‌ها كه البته بسته به نوع پروژه متفاوت است، هزینه كل بهره برداری در حدود ۴۴ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. این پروژه‌ها به طور عمده در بخش‌های تاسیسات آب‌شیرین‌كن، تصفیه‌خانه، انتقال آب، نیروگاه‌های حرارتی، نیروگاه‌های تجدیدپذیر (خورشیدی، بادی، برقابی كوچك و بازیافت تلفات حرارتی) و مراكز تشخیصی و درمانی و پروژه‌های تاسیساتی بنادر بوده است.
از میان پروژه‌های مشاركتی و واگذار شده كه سابقه دریافت اعتبار از دولت داشته‌اند، تعداد یک‌هزار و ۹۶ پروژه به‌صورت نیمه‌تمام بوده و تامین مالی، تكمیل و بهره‌برداری آن به بخش غیردولتی محول شده است. مبلغ سرمایه‌گذاری اولیه در این پروژه‌ها بیش از ۱۸ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان است و هزینه سالانه بهره‌برداری آنها در مجموع حدو د یک‌هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان است. با در نظر گرفتن دوران بهره‌برداری پروژه‌ها، هزینه كل بهره‌برداری در حدود ۲۵ هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. پروژه‌های نیمه‌تمام به طو عمده شامل آزادراه، ترمینال فرودگاه، تاسیسات آب و فاضلاب، بناهای تاریخی و مجتمع‌های ورزشی بوده است.
همچنین از میان پروژه‌های مشاركتی و واگذار شده كه سابقه دریافت اعتبار از دولت داشته‌اند، تعداد ۲ هزار و ۷۸۱ پروژه تكمیل شده و آماده بهره‌برداری بوده یا قبلا به بهره‌برداری رسیده است كه تعمیر، مرمت یا بازسازی و بهره‌برداری آن به صورت كوتاه‌مدت یا میان‌مدت به بخش غیردولتی محول شده است. هزینه صرفه‌جویی شده برای دولت در بهره برداری این پروژه‌ها سالانه ۲۰۹ میلیارد تومان و درآمد سالانه از محل اجار ه آنها حدود ۴۴ میلیارد تومان است. این پروژه‌ها به طور عمده شامل مجتمع‌های فرهنگی و هنری، مجتمع‌های آموزشی، اماكن ورزشی و رفاهی و گردشگری بوده است.
۱۴ هزار پروژه قابل مشاركت یا واگذاری شناسایی شدند
بنا به گزارش سازمان برنامه و بودجه، از میان انواع پروژه‌های عمرانی، پروژه‌های احداث، توسعه، تجهیز و تعمیر، مرمت و بازسازی قابلیت بیشتری برای واگذاری به بخش غیردولتی را داراست؛ كه البته از میان این پروژه‌ها نیز برخی پروژه‌های عمومی، امنیتی و دفاعی نظیر ساختمان‌های اداری، پاسگاه انتظامی، زندان و... قابلیت كمتری جهت واگذاری دارند. پروژه‌هایی نظیر تأسیسات آب و فاضلاب، فضاهای ورزشی، نیروگاه‌ها، سد و شبكه‌های آبیاری، زیرساخت‌های ارتباطی (فیبر نوری، هوشمندسازی)، زیرساخت‌های حمل‌ونقل، بیمارستان و مراكز درمانی، مرمت بناهای تاریخی با توجه به داشتن توجیه اقتصادی برای بخش غیردولتی در زمره پروژه‌های هدف جهت مشاركت یا واگذاری قرار دارند.
بررسی‌ها بر روی پروژه‌های عمرانی ملی و استانی نشان می‌دهد پروژه‌هایی كه قابلیت مشاركت یا واگذاری دارند، مورد شناسایی قرار گرفتند. بر این اساس تعداد كل ۱۴ هزار و ۵۳۰ پروژه شامل یک‌هزار و ۹۵۷ پروژه ملی و ۱۲ هزار و ۵۷۳ پروژه استانی قابل مشاركت یا واگذاری مشخص شدند.
- 16
- 5
