سرطان معده، بیماری قابل پیشگیری

معده عضوی از دستگاه گوارش است که غذا بعد از بلع از طریق مری به آن وارد شده، با شیره گوارشی مخلوط و هضم غذا در آن آغاز و در نهایت به روده باریک تحویل داده می شود.

به رشد و تکثیر بی رویه و خارج از کنترل تعدادی از سلولهای بدن سرطان گفته می شود و امروزه سرطان یکی از معضلات عمده سلامتی به شمار می رود.

سازمان جهانی بهداشت پیش بینی می کند که میزان بروز سالیانه سرطان در جهان از ۱۸.۱ میلیون در سال ۲۰۱۸ به ۲۹.۵ میلیون در سال ۲۰۴۰ برسد. 

سرطان معده پنجمین سرطان شایع و سومین عامل مرگ در جهان است و در چند کشور آسیای شرقی از جمله ایران، ترکمنستان و قزاقستان، سرطان معده شایعترین سرطان تشخیص داده شده و مهمترین علت مرگ، ناشی از سرطان است. 

تفاوت های واضح جغرافیایی در بروز و مرگ ناشی از سرطان معده و نتایج مطالعات انجام شده بر روی مهاجران ژاپنی به هاوایی بیانگر دخالت واضح عوامل محیطی بر روی بروز این سرطان است. 

کارشناسان بهداشتی معتقدند که سرطان معده یک بیماری چند مولفه ای (مولتی فاکتوریال) است که بار اقتصادی و بهداشتی بارزی در بسیاری از کشورهای آسیایی دارد.

آمارهای حاکی از این است که این سرطان اغلب دیر تشخیص داده شده و در مراحل پیشرفته بیماری، راهبردهای درمانی در بیشتر مواقع ناکارآمد هستند.

برای بررسی وضعیت این بیماری در همدان با مدیر گروه بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان همدان به گفت و گو نشستیم.

دکتر راضیه السادات میرمعینی در این باره به ایرنا گفت: آدنوکارسینوم معده ۹۵-۹۰ درصد تمام سرطان های معده را شامل می شود و بقیه موارد شامل لنفوم، لیومیوسارکوم، گاسترواینتستینال استرومال تومور و نوروآندوکرین تومور هستند.

وی افزود: سرطان معده ناشی از آسیب سلولی ادامه یافته و همچنین ناشی از مواجه با عوامل سرطانزا در طول زندگی است.

مدیر گروه بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان اضافه کرد: عوامل خطر سرطان معده شامل رژیم غذایی از جمله مصرف بالای نمک و غذاهای شور، دریافت کم میوه و سبزی های تازه، مصرف زیاد گوشت قرمز، گوشت های فرآوری شده و دودی، مصرف سیگار و الکل، ژنتیک، سابقه خانوادگی و سابقه زخم معده است.

میرمعینی سابقه جراحی های معده، سابقه آتروفی معده و متاپلازی اینتستینال، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری، وضعیت اقتصادی اجتماعی و درآمد پایین و شغل را از دیگر شاخصه های سرطان معده برشمرد. 

وی گفت: فعالیت بدنی روزانه با شدت متوسط، مصرف میوه و سبزی های تازه و برخی میکرونوترینتها از جمله سلنیوم و ویتامین سی (C) خطر ابتلا به سرطان معده را کاهش می دهند.

مدیر گروه بیماری های غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان افزود: هلیکوباکتر پیلوری مهمترین عامل خطر برای سرطان معده است و در حدود ۹۰ درصد موارد جدید سرطان نان کاردیای معده این میکروب وجود دارد.

میرمعینی تاکید کرد: میزان عفونت هلیکوباکتر پیلوری در ایرانیان بسیار بالا است و در بالاترین میزان گزارش شده از ایران ۸۲ درصد کودکان ۹ ماهه و ۹۸ درصد کودکان ۲ ساله به میکروب هلیکوباکتر پیلوری آلوده شده بودند.

وی با بیان اینکه هلیکوباکتر پیلوری در سال ۱۹۸۳ کشف شد، توضیح داد: عفونت هلیکوباکتر پیلوری به طور عمده در دوران کودکی کسب شده و برای چندین دهه مخفی باقی می ماند.

ابتلای سالانه ۲۳۰ نفر به سرطان معده در همدان

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان نیز در این ارتباط به ایرنا گفت: سرطان معده در ایران دومین و در همدان اولین بیماری شایعی است که افراد به آن مبتلا می شوند؛ همچنین مهمترین علت مرگ در همدان ناشی از سرطان معده است.

دکتر شراره نیک سیر افزود: سالیانه بیش از ۲۳۰ تن در همدان به سرطان معده مبتلا می شوند و عمده ترین عوامل خطر ابتلا به آن در استان سبک زندگی ناسالم به ویژه رژیم غذایی نامناسب و عفونت معده با باکتری لیکوباکتر پیلوری است. 

وی سن بالا را یکی از علل بیماری و عوامل افزایش خطر ابتلا دانست و توضیح داد: با بالا رفتن سن به ویژه بعد از ۵۰سالگی شانس ابتلا به سرطان معده افزایش می یابد.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان ادامه داد: همچنین خطر ابتلا در افرادی که سابقه خانوادگی سرطان معده را دارند به ویژه بستگان درجه یک شامل والدین، فرزند، خواهر و برادر زیاد است.

نیک سیر، گفت: عفونت طولانی مدت معده با باکتری هلیکوباکتر پیلوری نیز ابتلا به سرطان معده را ۲ تا ۶ برابر افزایش می دهد.

وی اضافه وزن و چاقی، تغذیه ناسالم، پایین بودن میزان مصرف روزانه میوه و سبزی، مصرف زیاد گوشت های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس و غذاهای دودی و نمک سود شده، مصرف زیاد نمک، ترشی ها و شورها، غذاهای کنسروی و آماده، مصرف الکل و کم تحرکی و بی تحرکی را در بروز سرطان معده موثر دانست.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان ادامه داد: خطر ابتلا به سرطان معده در افراد سیگاری حدود ۲ برابر افراد غیرسیگاری است و افرادی فعال در صنایع لاستیک سازی و معادن زغال سنگ بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.

نیک سیر شایعترین علایم سرطان معده را کاهش وزن و درد شکمی مداوم دانست و کاهش اشتها، درد مبهم شکمی، تهوع، استفراغ، سیری زودرس، سوزش سردل، سوء هاضمه، اختلال در بلع و کم خونی را از دیگر علائم برشمرد.

وی تاکید کرد: وجود این علائم به تنهایی به معنای داشتن سرطان معده نیست بلکه به معنی ضرورت مراجعه به پزشک برای معاینه است.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان راههای پیشگیری از ابتلا به سرطان معده را شامل اجتناب از مصرف سیگار و الکل، درمان و ریشه کنی عفونت هلیکوباکتر پیلوری، مصرف روزانه حداقل پنج واحد میوه و سبزی تازه و کنترل وزن دانست.

نیک سیر استفاده از غلات سبوسدار، استفاده از ماهی، مرغ و حبوبات به جای گوشت قرمز و گوشت های فرآوری شده، فعالیت بدنی منظم، نگهداری مواد غذایی در یخچال و اجتناب از مصرف غذاهای مانده و مصرف چای سبز و سیر را مورد تاکید قرار داد.

وی بیان کرد: آندوسکوپی بهترین وسیله برای تشخیص سرطان معده بوده و بهترین شیوه برای تشخیصی هلیکوباکتر پیلوری آزمایش خون، تست تنفسی اوره و آندوسکوپی است.

کارشناس گروه پیشگیری و مبارزه با بیماریهای غیرواگیر معاونت بهداشتی همدان گفت: راه های درمان سرطان معده شامل جراحی، شیمی درمانی و اشعه درمانی است که با توجه به مرحله تشخیص بیماری و شرایط جسمانی بیمار از یک یا هر سه روش استفاده می شود.

نیک سیر افزود: حدود ۲۵ درصد بیماران مبتلا به سرطان معده سابقه ابتلا به زخم معده را هم دارند بنابراین توصیه می شود وضعیت زخمهای معده تا بهبودی کامل پیگیری شود.

وی به افرادی که دارای سابقه خانوادگی سرطان معده را دارند توصیه کرد: وضعیت جسمی خود را از نظر عفونت هلیکوباکتر پیلوری بررسی کنند.

نیک سیر ادامه داد: غربالگری با آندوسکوپی با توجه به سن، تعداد و نسبت خویشاوندی افراد مبتلا در خانواده صورت می گیرد که باید نسبت به انجام آن اقدام کنند.

یکم تا هفتم بهمن ماه هفته مبارزه با سرطان و آگاهی دهی و آموزش به مردم در این خصوص است.

علیرضا جهانگیری عرش