ماجرای تولید سریال‌های حاشیه‌ساز در تلویزیون، رشته درازی دارد. در حالی که این روزها حاشیه‌سازی سریال «وارش» اعتراض و ناراحتی بسیاری از مردم گیلان را در پی داشته است، نوروز امسال نیز پخش سریال «نون.خ» که سریالی کمدی بود، حاشیه‌ها و نگرانی‌هایی را در میان مردم کرد زبان کشور ایجاد کرد. اما این همه ماجرا نیست، سریال‌های حاشیه‌ساز سابقه دور و درازی دارند.
شاید یکی از مهمترین این سریال‌ها، مجموعه نمایشی «سرزمین مادری» به کارگردانی کمال تبریزی باشد که سال‌ها در پرده توقیف ماند. البته سریال‌های «پایتخت» و «در مسیر زاینده‌رود» نیز انتقادهای ریز و درشتی را در زمان پخش قسمت‌های نخست خود تجربه کردند و گفته شد که لهجه و شیوه استفاده از زبان در این سریال‌ها درست نیست و... در کنار این سریال‌ها که بنا به گفته منتقدان به فرهنگ و هویت بومی مردم در مناطق مختلفی از ایران بی‌توجه بوده یا حتی اهانت کرده‌اند، مجموعه‌های نمایشی دیگری نیز روی آنتن تلویزیون رفته‌اند که هر یک به جای خود خون گروه، رسته یا صنف خاصی از اقشار اجتماعی را به جوش آورده‌اند.
سریال «بانوی دیگر» به کارگردانی سیروس مقدم در سال ۸۳، «او یک فرشته بود» ساخته علیرضا افخمی در سال ۸۴، «اغما» به کارگردانی سیروس مقدم در سال ۸۶، « مرد هزار چهره» و «مرد دو هزار چهره» هر دو ساخته مهران مدیری در سال‌های ۸۸ و ۸۹، «خداحافظ بچه» ساخته بهروز افخمی در سال ۹۱، «پژمان» ساخته سروش صحت در سال ۹۲ و... تا همین سال‌ها که سریال‌های «فوق لیسانسه‌ها»، «معمای شاه»، «گاندو»، «گیله‌وا»، «رقص روی شیشه» و... تقریبا همه سریال‌هایی بودند که با انتقاد روبه‌رو شده‌اند.
ماجرای وارش
سریال وارش آخرین حاشیه‌ای است که در صدا و سیما ایجاد شده است. داستان وارش، درباره یارمحمد سیستانی است که برای فرار از بیکاری و خشکسالی به شمال کشور و استان گیلان مهاجرت می‌کند و در آنجا به کار ماهیگیری مشغول میشود، در حالی‌که خبر ندارد ماهیگیری آن منطقه در سلطه فرد گردن‌کشی بهنام تراب است. یک زن بیوه به نام «وارش» که سال‌ها تراب در خیال ازدواج با اوست، با دیدن دلاورى یارمحمد دل به او مى‌بندد و به تراب جواب رد مى‌دهد. تراب نقشه‌اى مى‌چیند تا یارمحمد را از سر راه بردارد؛ اما اتفاقى که هیچ‌کس انتظارش را نمى‌کشد، رخ داده و سرنوشت آدم‌ها را به هم پیوند مى‌زند. در این گیر و دار دیالوگ‌هایی ردوبدل میشود که باعث خشمگین شدن مردم گیلان شده است. استفاده برخی از اصطلاحات نامناسب مهمترین محور اعتراض‌ها است. نکته دیگر آنکه نویسنده این سریال که متن اقتباسی دارد، تضاد و تقابل طبقاتی در متن اصلی را خواسته یا ناخواسته و دانسته یا نادانسته به تقابل قومیتی تبدیل کرده و حاشیه‌های زیادی ایجاد کرده است.
به دنبال این اتفاق‌ها، مردم رشت تجمع کردند و شعارهایی در واکنش به ساخت این سریال سر دادند. برخی گزارش‌ها از افزایش تنش و بروز خشونت در این تجمع‌ها نیز خبر داده‌اند. یکی از معترضان گفته است «شمالی‌ها را تخریب می‌کنند و میرزا کوچک خان تلویزیون فردی است با ۱۶۰ سانتی متر قد. یعنی حتی در ظاهر هم احترام را رعایت نمی‌کنند.» اشاره این معترض به سریال گیله‌وا بود که بهروز شعیبی نقش میرزا کوچک خان را بازی می‌کرد. منتقدان گفته بودند برنامه‌سازان تلویزیون حتی به معمولی‌ترین نکات هم توجه نمی‌کنند.
در خوش‌بینانه‌ترین حالت می‌توان فرض را بر این گرفت در مسائل حساسی مثل مساله مربوط به فرهنگ‌های مختلف کشور کار کارشناسی در صدا و سیما انجام نمی‌شود. یکی از سایت‌های خبری به نام رویداد ۲۴ دراین باره در گزارشی انتقادی نوشته است: «در میان شورا‌های عریض و طویل این سازمان که بر کوچک‌ترین جزئیات یک فیلم‌نامه نظارت می‌کنند تا جمله‌ای یا رابطه‌ای برخلاف موازین شرع و عرف وجود نداشته باشد یک کارشناس آشنا به مسائل ایران وجود ندارد که به کارگردان‌ها و نویسندگان سریال‌های این سازمان درباره حساسیت‌های قومی مشاوره دهد تا حوادثی مثل سریال وارش و سرزمین مادری رخ ندهد.»
واکنش‌ها
واکنش‌ها به سریال وارش چنان گسترده بود که بهنام تشکر، بازیگر گیلانی این سریال را وادار کرد تا با انتشار ویدئویی از مردم گیلان عذرخواهی کند و از آنها بخواهد کمی صبور باشند؛ چون در ادامه سریال و با پیشروی داستان مشخص خواهد شد که شخصیت‌های گیلک سریال هم مثبت هستند و گرایش‌های قهرمانانه دارند. واکنش‌ها، اما به فضای مجازی محدود نماند و به واکنش‌های حقیقی منجر شد و استانداری، نمایندگان گیلانی مجلس و چهره‌های فرهنگی گیلان را هم وادار به واکنش کرد. جعفرزاده ایمن آبادی درباره سریال وارش به خبرنگاران گفت: «متاسفانه تهیه‌کننده و کارگردان این سریال روی مسائل رفتاری و ادبیات مردم گیلان دقت لازم را نکرده‌اند و چند روزی است که مراجعات زیادی از سوی مردم استان به بنده میشود که در این سریال به گیلانی‌ها توهین شده است.»
نماینده رشت با قرائت پیامک یکی از مخاطبان اظهار کرد: یکی از شهروندان برای من نوشته است که در این مجموعه تلویزیونی «مردم گیلان یک مشت بی‌فرهنگ، بددهن، فاقد توانایی تولید و... نشان داده شدند. تنها کسانی که در مجموعه تلویزیونی صیادی می‌کنند، چند سیستانی در گیلان هستند.» ذبیح نیک‌فر، نماینده مردم لاهیجان و سیاهکل هم در واکنش به ادامه پخش سریال وارش به خبرنگاران گفت: «اینکه یک سریال با محتوایی ضعیف، به خود اجازه می‌دهد این‌گونه به گیلانی‌ها بی‌احترامی کند در این برهه از وضعیت کشور عجیب است! به نمایندگی از مردم گیلان، ادامه پخش این سریال تفرقه‌افکنانه را ادامه توهین به مردم فرهیخته گیلان می‌دانم و از رئیس رسانه ملی توقف پخش این سریال را خواستارم.»
استاندار گیلان هم نسبت به پخش سریال واکنش نشان داد: «هر چند صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران سریال‌های فاخر زیادی می‌سازد؛ اما تولید و پخش این سریال موجب شده که گیلانیان آزرده خاطر شوند.» پخش این سریال اعتراض چهره‌های فرهنگی گیلان را هم به دنبال داشت.
رضا میرمعنوی از چهره‌های فرهنگی گیلان پس از انتشار ویدئو توسط بهنام تشکر متنی را منتشر کرد و در آن نوشت: «اکنون که به صراحت اقرار کردید که گیلانی هستید مهرتان بیش از پیش در دل مردم سرزمین من جای گرفت؛ اما متاسفم که عجولانه فریب گروه اجرایی را خوردید و با ارسال ویدئو تلاش داشتید تا خسارت وارده بر فرهنگ قوم گیل که به‌طور حتم مطمئنم می‌دانید که درصد بیسوادی این مردم در حد صفر است، جبران کنید که نکردید هیچ، ثابت کردید مدیران صداوسیما باید به‌طور جد ویرایش اساسی بر سریال وارش انجام بدهند تا جلوی بازتاب بزرگتر را بگیرند. به احترام مردم سرزمینتان (گیلانیان) به‌سرعت اشتباهتان را جبران کنید.»
- 18
- 4
