دوشنبه ۱۶ مهر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۹۰۵۰۰۰۳۰

انواع میناکاری و روش کار آن (+ تاریخچه)

میناکاری,مراحل میناکاری,مینای نقاشیهنر میناکاری بیشتر بر روی مس انجام می‌شود
میناکاری هنر درخشان آتش و خاک است، با رنگ های پخته و درخشان که پیشینه آن به ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد می رسد. این هنر را میتوان اوج غریزه ستایش زیبایی و شوق به خلق آن توسط بشر دانست، شوقی که فلزی زمخت و ساده را به بزمی از رنگ، قوس و نقش تبدیل می کند.

مفهوم میناکاری در لغت

نزدیک ترین معنی میناکاری در لغت به نام آسمان آبی رقم خورده است که در صورتیکه با دید هنری به ظروف مینا نگریسته شود تداعی کننده آسمان آبی خواهد بود. در فرهنگ دهخدا نیز با تعریف نقاشی و تزئین فلزاتی مثل مس، نقره، طلا و … به وسیله رنگ های لعاب دار مخصوص و پخت در کوره های ویژه با حرارت بالا جهت ثبات و تثبیت رنگ و لعاب رو به رو هستیم.

میناکاری

میناکاری، میناگری یا میناسازی یکی از برجسته ترین صنایع دستی اصفهان است که سابقه ای پنج هزار ساله دارد. میناکاری هنر نقاشی روی فلز است. 

امروزه هنر میناکاری بیشتر بر روی مس انجام می شود ولی میتوان بر روی طلا و نقره هم آنرا به عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی شود از اینرو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمامتر بر روی مینا را ایجاد می کند در حالیکه میناهای مسین و نقره ای چنین کیفیتی را ندارند. شکل گیری مینا نیز از ترکیب اکسیدهای فلزات و چند گونه نمک در مجاورت حرارت بالا (۷۵۰ تا ۸۵۰ درجه سانتیگراد ) میباشد که رنگها در طول زمان و بر اساس دما بوجود می آیند.

 تاریخچه میناکاری

سابقه ی هنر میناکاری در ایران به زمان اشکانیان و ساسانیان می رسد؛ ولی استفاده از آن در آغاز اسلام، تا قبل از حکومت ایلخان مسلمان مغول، غازان خان (۶۹۴ تا ۷۰۳ هجری) روشن نیست. پادشاه در بازه زمانی کوتاهی به علم شیمی دست یافت و بر خلاف اجداد که مبالغ هنگفتی در راه پیدا کردن اکسیر صرف می کردند ترجیح داد که دانش و مساعی خود را صرف هنر میناکاری نماید. هنر میناکاری را میتوان یکی از اختراعات خلاقه ی بشر دانست.

اوج هنری میناکاری در دوره سلجوقیان بوده که تهیه ظروف برنجی و میناکاری مرسومیت داشته است و این آثار به کشورهای همسایه نیز فرستاده می شده است. یکی از نمونه های گرانبها این دوره «سینی آلب ارسلان» است که میناکاری بر روی نقره است و در موزه صنایع ظریفه بوستون نگهداری می شود. این اثر به وسیله استادی به نام «حسن الکاشانی» ساخته شده و نامش با خط کوفی بر روی آن حک شده است.

 لیکن در مجموع بنابر نظر بیشتر کارشناسان مربوطه خاستگاه این هنر سرزمین ایران است که مستندات و شواهد تاریخی مکشوغه روند حیات و رشد و نمو آنرا از دوران هخامنشیان و قبل از آن ساسانیان، سلجوقیان، تیموریان، صفویان، قاجاریه و پهلوی می دانند و اصفهان قطب اصلی و مرکز مهم تولید و توزیع این هنر اصیل و ماندگار است که اساتید برجسته و بنامی را تا به حال در دل خود پرورده است.

رنگ میناکاری,میناکاری,استفاده از میناکاریعمدتا از رنگ آبی به عنوان زمینه کار در هنر میناکاری استفاده می شود

ابزار و مواد مورد نیاز برای میناکاری

- ابزار میناکاری:

کوره، ورقه فلز (طلا، نقره، مس، برنج، آهن یا ورشو)، هاون، ماده آبگینه مینا، کاغذ کپی، چکش، سندان، گیره، قیچی فلز بر، رنگ( پودر رنگ) ...

- مواد مورد نیاز میناکاری:

اسیدنیتریک و اسید سولفوریک جهت چربی زدایی، ذوقاب برای از بین بردن اکسید بوجود آمده بر روی کار، سیلیس،  کربنات، سدیم، پتاسیم، آهک و قلع و سرب نیز از مواد شیمیایی مورد نیاز میناکاری می باشند.

رنگ های مورد مصرف در میناکاری

رنگ مورد مصرف در هنر میناکاری از سه گونه رنگ میباشد که عبارتند از گیاهی، معدنی و فلزی.

امروزه در هنر میناکاری، بیشتر از رنگ های شیمیایی و فلزی استفاده می شود ولی در دهه های گذشته بیشتر رنگ مصرفی را رنگ گیاهی و معدنی تشکیل می دادند.

انواع میناکاری

 مینا به لحاظ روش تولید به دو گروه تقسیم می شود:

۱- مینای خانه بندی

۲- مینای نقاشی

۱- مینای خانه بندی:

مینای خانه بندی شیوه ای قدیمی است که به «مینای سیمی» نیز مشهور است از مفتول های بسیار نازک استفاده می شود. مفتول ها را به شکل دلخواه درمی آورند و با چسب روی قطعه کار قرار داده با یک لعاب شیشه ای روی آنرا می پوشانند. بعد آنرا در درون کوره ای با حدود ۱۰۰۰ درجه حرارت قرار میدهند و مفتول ها به قطعه کار جوش می خورند. در مرحله بعد رنگ های مخصوص میناکاری را که به شکل پودر می باشند را بر روی سطح کار پر می کنند. پس از آنکه سطح کار یکسان و هموار شد آنرا به بازه زمانی ۳ دقیقه در درون کوره ای با حرارتی حدود ۱۰۰۰ درجه قرار می دهند. مفتول های با برنجی پس از قرار گرفتن در کوره سیاه میشوند و باید با اسیدکاری رنگشان به حالت اول بازگردد.

مینای خانه بندی در اصفهان و تهران مرسوم بوده ولی فعلا تنها کارگاه آموزشی مینای خانه بندی در پژوهشکده میراث فرهنگی است که این هنر را آموزش می دهد. «مینای سیاه» یک گونه از «مینای خانه بندی» به شمار می آید که به «مینای صائبین» هم مشهور است. این شیوه میناکاری بطور عمده در جنوب کشور و به خصوص در اهواز انجام می شود.

طرح میناکاری,مینای خانه بندی,میناکاریمینای خانه بندی شیوه ای قدیمی از میناکاری است که به مینای سیمی مشهور است

۲- مینای نقاشی:

روشی از میناکاری که امروزه در اصفهان رایج است به اینصورت که نقش های مینا بر روی لعابی شفاف شکل می گیرد. در مینای نقاشی، کار با ساخت مینا شروع می شود، مرحله پس از شکل گرفتن قالب اصلی، تمیز کردن سطح جسم برای بهتر چسبیدن لعاب مینا است، آماده کردن لعاب مینا، یکدست بودن آن برای این که به خوبی روی سطح کار بنشیند کار بعدی است که میناکار انجام می دهد.

بعد از لعاب دهی، قطعه وارد کوره با حرارت ۱۰۰۰ درجه می شود تا لعاب روی سطح قطعه پخته و ثابت شود؛ برای این کار ۲ تا ۳ دقیقه زمان لازم دارد. مرحله بعد از پخت لعاب، مرحله آماده کردن رنگ میناکاری است که از پودر اکسید فلزات تشکیل شده است.

در گام بعدی پیاده کردن طرح بر قطعه لعاب دیده است به این شکل که طرح مورد نظر روی کاغذ کشیده می شود، بعد از آن با روش سوزن کاری یا سنباده کاری (خطوط یا همان نقشه را به وسیله سوزن سوراخ سوراخ می کنند) طرح را روی قطعه انتقال میدهند و با خاکستر یا دوده طرح را روی قطعه لعاب دیده نمایان می کنند. گام بعدی قلم گیری طرح نشسته بر لعاب و رنگ آمیزی و بعد از آن پخته شدن در کوره با دمای ۷۰۰ تا ۸۰۰ درجه و ثابت شدن رنگ های نقاشی است، در آخرین مرحله روی قطعه میناکاری شده لعاب شفاف می زنند و برای آخرین بار وارد کوره می کنند.    

میناکاری,مینای خانه بندی,انواع میناکارییکی از شیوه های زیبای میناکاری، مینای نقاشی می باشد

مراحل کار میناکاری

برای فراهم کردن مینا چند مرحله باید طی شود؛ به این ترتیب که اول آن چیزی را که می خواهند میناکاری کنند به هر شکل و هر اندازه باید به وسیله مسگر ِ متخصص به شکل لازم در آید و بعد از آن که ساخته شد استاد میناکار به آن لعاب سفید رنگ می دهد، معمولاً سه الی چهار بار لعاب داده می شود و در هر بار، ظروف میناکاری، به کوره میرود و حدود ۷۰۰ درجه حرارت می بیند تا رنگ لعابش ثابت شود. بعد روی آن با رنگ های مختلف نقاشی می شود. بعد شیء  مجددا به کوره میرود و حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ درجه حرارت می بیند تا رنگ ها به صورت مطلوب درآید.

برای میناکاری در تهیه رنگ قرمز از طلا هم استفاده می شود. رنگ سبز مینا از مس  و رنگ زرد آن از گل ماش به دست می آید. رنگ آبی و فیروزه ای از فلزات و رنگ سفید از رنگ مخصوص تهیه می شده است که در شهر سامره از شهرهای عراق نوع خوب آنرا بدست می آورده اند.

میناکاری اصفهان,میناکاری,تاریخچه میناکاریهنر میناکاری در عهد ساسانیان از تمام دوره‌ها متنوع‌تر و کامل‌تر بوده است

گردآوری: بخش فرهنگ و اندیشه سرپوش

  • 20
  • 7
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی: ۸
غیر قابل انتشار: ۱۱
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش