آتش‌سوزی در یکی از اسرارآمیزترین گورستان‌های ایران، تخریب سنگ‌های آهکی افراشته محوطه «خالد نبی» را پررنگ کرد. ظهر دیروز در خبرها گفته شد گورستان باستانی «خالد نبی» در شرق گلستان از سوی افراد ناشناس به آتش کشیده و تعدادی از سنگ مزارهای تاریخی آن تخریب شده است.
این محوطه تاریخی سال‌ها پیش بیشتر از ٦٠٠ گور تاریخی داشت که سرقت و تخریب، سبب شد تعداد آنها هر‌سال کم و کمتر شود. آبان‌ماه پارسال بود که نام این محوطه که محتمل‌ترین کاربرد آن می‌تواند گورستان باشد، پس از سال‌ها فراموشی در فهرست آثار ملی ثبت شد؛ محوطه‌ای روی تپه‌ماهورهای شهرستان کلاله که براساس شواهد سطحی باستان‌شناختی مربوط به قرون اول و میانی دوره اسلامی است اما به جز فنس حفاظ دیگری ندارد.
آتش‌سوزی، این‌طور که امان محمد حمیدزاده، رئیس هیأت امنای مجموعه زیارتی و گردشگری خالد نبی(ع) کلاله در شرق استان گلستان به ایرنا توضیح داده، پنجشنبه‌شب اتفاق افتاده است: «به علت خشکی علفزارها هر لحظه وسعت آن گسترش می‌یافت، با تلاش خادمان زیارتگاه و اهالی روستاهای منطقه، این حریق در کمترین زمان ممکن کنترل و اطفا شد.» او همچنین گفت که این اقدام احتمالا از سوی «فرد یا افرادی ناآگاه که با توسعه مجموعه خالد نبی و رونق اقتصادی روستاهای همجوار، منافع و سودهای خودرا از دست داده‌اند» انجام شده است.
به گفته رئیس هیأت امنای این مجموعه، فقط آتش‌سوزی اتفاق نیفتاده است: «عاملان این اقدام علاوه بر ایجاد حریق، اقدام به تخریب و شکستن سه سنگ مزار استوانه‌ای چلیپا که از اهمیت تاریخی و مطالعاتی ویژه‌ای برخوردار است، کرده‌اند و یک سنگ مزار دیگر را نیز از دل خاک بیرون کشیده و رها کرده‌اند.»
با این‌حال، ابراهیم کریمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان به «شهروند» می‌گوید، تخریب‌ها تازه نیست: «آن‌جا دشت است، جنگل نیست که آتش‌سوزی بزرگی به‌پا شده باشد. اگر از آتش‌سوزی صحبت می‌شود تنها علف‌های ٣٠٠متر از محوطه سوخته است. اما از صبح در تمام رسانه‌ها از تخریب و آتش‌سوزی در گورستان می‌نویسند.
این سوختگی باعث شده شکستگی‌هایی که مربوط به گذشته است خودش را بیشتر نشان دهد.» کریمی معتقد است تخریب این محوطه تاریخی به نفع کسی نیست و سنگ‌های استوانه‌ای قیمت مادی و ریالی ندارد. به گفته او، ده‌ها استوانه و چلیپای آهکی شکسته این محوطه از سال‌های قبل جمع‌آوری شده که قرار است بعد از مرمت در محوطه استفاده شود.
از صبح دیروز (شنبه) نیروهای یگان حفاظت میراث فرهنگی استان برای کشف علت و انگیزه‌های احتمالی آتش‌زدن این محوطه و شناسایی عامل یا عوامل حادثه در مجموعه قبرستان باستانی و زیارتگاه خالد نبی شهرستان کلاله فعالیت خود را آغاز کردند. میراث فرهنگی چندی پیش این محوطه را فنس‌کشی کرده اما نه نگهبان ثابتی هست، نه دوربین مداربسته‌ای و نه امکاناتی برای مهار آتش.
مدیر کل میراث فرهنگی استان گلستان می‌گوید که برای داشتن این امکانات باید این محوطه سایت موزه شود: «بعد از ثبت ملی این‌جا را فنس‌کشی کرده‌ایم و کانکس اداری و نگهبانی و خوابگاه نگهبان را به آن‌جا برده‌ایم. فقط منتظر مجوز اداره‌کل موزه‌ها هستیم تا محوطه را به سایت موزه تبدیل کنیم و درجه حفاظت را بالاتر ببریم. تا مجوز موزه نداشته باشیم، نمی‌توانیم نگهبان داشته باشیم و دوربین بگذاریم. برای حفاظت برنامه جدی داریم اما به شرطی که سازمان میراث فرهنگی و دستگاه‌های نظارتی اجازه بدهند.»
جاوید ایمانیان، معاون میراث فرهنگی استان گلستان هم موضوع تازه‌نبودن تخریب سنگ‌های استوانه‌ای را تایید می‌کند و به «شهروند» می‌گوید: «سنگ‌های شکسته در دوره‌های مختلف شکسته و پخش شده بود. بعد از این‌که علف‌ها سوختند، این سنگ‌ها هم دیده شدند. گزارش‌های محلی نشان می‌دهد که تعدادی از افراد آتش روشن کرده‌اند و ٣٠٠٠متر از محوطه آتش گرفته است. نیروهای یگان حفاظت ما در حال تحقیق هستند. هیأت امنای امامزاده خالد نبی هم گزارش داده که آتش‌سوزی کار سه چهار نفر بوده و سنگی شکسته نشده است؛ تخریب‌ها مربوط به گذشته است.»
او درباره سابقه تخریب‌ها در این محوطه توضیح می‌دهد: «این محوطه پیشینه تاریخی دارد و شکستن سنگ‌هایش بارها در سال‌های گذشته اتفاق افتاده است. به نظر من دو دلیل دارد: یکی به دلیل بی‌اطلاعی از ارزش تاریخی و فرهنگی این محوطه و دوم به دلیل مباحث اعتقادی که باز هم به دلیل ناآگاهی از تاریخ و فرهنگ به تخریب محوطه‌های تاریخی می‌انجامد.»
گفته می‌شود زمانی بیش از ٦٠٠ استوانه آهکی در وسعت این محوطه تاریخی پراکنده بوده است. معاون میراث فرهنگی گلستان پس از تخریب‌های مدام، از تعداد کنونی استوانه‌های محوطه خالد نبی آمار دقیقی ندارد اما خبر می‌دهد که تعیین حریم در حال انجام است: «در حال حاضر به دنبال نقشه‌برداری هستیم تا کالبد فیزیکی و حریم منظری این محوطه را تعیین کنیم. حریمی برای محوطه تاریخی انتخاب شده، مستندسازی شده و در مرحله تعیین حریم است تا دقیق‌تر حفاظت شود؛ هم فیزیکی و هم الکترونیکی.»
ایمانیان خبر دیگری هم می‌دهد: «مدتی انجمن‌های میراثی این‌جا طرح حفاظت داشتند. تفاهمنامه با هیأت امنای مجموعه خالد نبی و یکی از روستاهای جوار امامزاده برای حفاظت داریم اما اینها کافی نیست و به اقدامات حفاظتی جدی‌تری نیازمندیم. اما اکنون برای حفاظت انسانی کانکس گذاشته‌ایم و می‌خواهیم دو نگهبان ثابت این‌جا بگذاریم. دوربین در مرحله بعد است و اعتبار ویژه نیازمند است.»
مهتاب جودکی
- 10
- 4
