دنیا به تنوع فرهنگی به چشم تهدید می‌نگرد

به گزارش ایسنا، سیدمحمدبهشتی- رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در همایش ملی "فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی" با اشاره به دعای معروف داریوش در بیستون (خداوندا سرزمین مرا از دروغ، دشمن و خشکسالی حفظ کن)، آن را مرتبط با مبحث صلح دانست.

او با اشاره به وجود اغتشاشِ معنایی در مورد واژه‌ها گفت: اگر به حقیقت واژه‌ها رجوع کنیم، نسبت بین این دعا و عنوان همایش بهتر آشکار خواهد شد و کلید آن، واژه‌ی "دروغ" است. ما امروز دروغ را فقط به سخن گفتن نسبت می‌دهیم و چیزی تحت عنوان "دروغ رفتن" یا "دروغ دادن" نداریم، در حالی که براساس گفته داریوش، دروغ شامل همه این موارد می‌شود.

بهشتی در ادامه دروغ را در مقابل واژه "اشه" دانست و گفت: "اشه" به معنای راستی، درستی و قایل بودن به وجود نظم در کل هستی است و دروغ یعنی خلاف این نظم، راستی و درستی بودن. به همین دلیل ما آشو زرتشت داریم، یعنی زرتشتی که در راه راست و صراط مستقیم بوده و تابع نظم حاکم بر هستی است.

رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری هر کاری که خلاف نظم هستی باشد را دروغ دانست و افزود: در دوره بعد از اسلام همین معانی را در معارف تحت عنوان عدل و ظلم داریم. وقتی هرچیزی سرجای خودش باشد، یعنی عدل حاکم است و زمانی که هر چیزی از سرجای خودش خارج می شود، به معنی حاکم بودن ظلم و اتفاق افتادن دروغ است. در واقع ما در خارج از وجود خودمان  به وجود عدلی قائل هستیم که باید تابع آن شویم. هرچند جمله بالا در ابتدا روشن به نظر می‌آید، اما ابهامی در آن وجود دارد بدین معنا که در تفکر غرب، عدل چیزی است که انسان پدید می آورد، نه چیزی موجود در خارج از وجود ما.

او با تاکید بر وجود ریشه این تفکر از قرن‌ها پیش در غرب گفت: در این تفکر عدل چیزی است که ما ایجاد می‌کنیم و هر چیزی اگر در جای تعیین شده ما قرار داشته باشد، عدل برقرار خواهد بود.

بهشتی با تاکید بر وجود تفاوت ماهوی بین این دو دیدگاه افزود: از معنای غربی عدل، صلح رومی پدید می‌آید، صلحی که می‌گوید هرکسی با من و تابع من است، با او صلح می‌کنم اما اگر خلاف این باشد با او خواهم جنگید.

 رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با مقایسه صلح رومی با آنچه در معارف کشور ما وجود دارد، گفت: وقتی ما می‌گوییم هرچیزی در جای خود قرار دارد، گویی می‌گوییم البرز، دماوند، زاینده رود و ... در جای خود هستند در واقع ما معتقدیم عدل خارج از وجود ما موجود است و ما باید تابع آن شده و ساز خود را با عدلی که خارج از وجودمان است، کوک کنیم تا در مسیر عدل و صراط مستقیم قرار بگیریم.

او افزود: از نگاه غربی نسبت به عدل، اساس زیست در غرب مبارزه با طبیعت است، یعنی ما باید مدام با طبیعت مبارزه کنیم، موانعی را از سر راه برداریم و محیط زیست برای خودمان ایجاد کنیم.

بهشتی با اشاره به نامه‌ای از یک فرمانده رومی مستقر در ایستگاه رومی در بُن آلمان خطاب به فرمانده‌اش، گفت: در این نامه، از این محل به عنوان بدترین و متعفن‌ترین سرزمین‌های عالم  یاد شده است! بنابراین نباید تنها به آلمانِ امروز نگاه کرد.

 رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: در طول تاریخ کل اروپا محل مطبوعی برای زیست نبوده است؛ اروپایی‌ها به ویژه در مناطق شمالی همه درخت ها را به عنوان یک امر مقدس بریدند تا بتوانند شهرها و روستاهای خود را گسترش دهند.

بهشتی گفت: شاید دو تا سه درصد از جنگل‌های اروپا هم اکنون جنگل‌های اصلی که تبارش به جنگل‌های کهن برگردد، نباشد و اغلب آنها جنگل‌های دست کاشتی هستند که در قرن ۱۹ کاشته شده اند.

او تصریح کرد: وقتی از دل آن نگاه، محیط و فرهنگ درباره صلح صحبت می‌شود، معنایی از این واژه استنباط می‌شود، اما زمانی که در محیط فرهنگی ما از صلح حرف می‌زنیم، معنای دیگری از صلح برداشت می‌شود یعنی وجود همه چیز سر جای خودش. به طور مثال وقتی از یک نجار می‌خواهیم صلح را در رشته کاریش تعریف کند، صلح را قرار داشتن پایه، کف و اجزا میز در سرجای خودش در راستای ایجاد موجود واحدی به اسم میز تعریف خواهد کرد.

به گفته بهشتی، فاعل این صلح نجار است که همه چیز را به هم چفت و بست کرده و عامل پیوند زننده آن، قانون است؛ قانونی که هر کس از آن تبعیت کند در صلح به سر خواهد برد.

 رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به تفاوت تعریف صلح در کار باغبانی و نجاری گفت: در باغبانی هم مانند محیط کار ما، همه چیز در ارتباط با هم در صلح است، اما فاعل این صلح باغبان نیست، بلکه درخت‌ها و گل‌ها و گیاهان فاعل هستند و باغبان خود را منفعل فعال می‌داند.

او تصریح کرد: وقتی در محیط فرهنگی ما سخن از صلح می‌شود، نباید تصور کنیم که در هر محیط فرهنگی دیگری نیز همین معنا از صلح وجود دارد، بلکه ما توفیق یک تجربه تاریخی را داشته‌ایم که حاصل آن دستیابی به معنایی از عدل، صلح و دانایی است که هرچند تشابه لفظی با واژه‌های مشابه سایر جاها دارند، اما در معنا با آنها متفاوت هستند. در همه جای دنیا تنوع فرهنگی را به مثابه یک تهدید می‌شمارند، گویی آتش زیر خاکستری است که در اثر غفلت همه چیز را به هم می‌ریزد و متاسفانه ما هم تحت تاثیر این دیدگاه، در یک قرن اخیر به تنوع فرهنگی اینگونه نگریسته‌ایم. این در حالی است که تجربه تاریخی زیست در این سرزمین و معنای صلح و عدل به ما یادآوری می کند که مهمترین عامل تقویت کننده صلح در سرزمین ما تنوع فرهنگی است.

مازندرانی‌ها بسیار شجاع و کم حوصله هستند

«بهشتی» تنوع فرهنگی در این سرزمین را به اجزا بدن تشبیه کرد و گفت: وقتی هر چیزی مانند دست و پا و سایر اعضا بدن سرجای خودش باشد، ما نسبت به این اجزا به صلح می‌رسیم و توانمندی پیدا می‌کنیم که به مثابه یک انسان بدویم و کار و تلاش کنیم.

 رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تنوع فرهنگی ایران را اندام‌واره دانست و افزود: هرکدام از کیفیت‌های فرهنگی این سرزمین نسبت به کل نقش دارند، برای نمونه هر زمانی که این سرزمین تهدید شود، مازندرانی‌ها در صف اول دفاع از این سرزمین ایستاده‌اند، چرا که بسیار شجاع و بسیار کم‌حوصله هستند. در هشت سال دفاع مقدس هر وقت عملیات بود، نخستین جایی که سیاه‌پوش می‌شد مازندران بود؛ چون مازندرانی‌ها همیشه صف‌شکن هستند و این نقش را فقط مازندرانی‌ها برعهده داشتند و سایر اقوام هر کدام نقش‌های دیگری را ایفا می‌کنند.

او ادامه داد: همه تنوع فرهنگی ایران در حادثه‌ای مثل دفاع هشت ساله به نوعی نقشی خاص را ایفا کردند و اگر چنین نبود، ما نمی‌توانستیم طولانی‌ترین و ارزان‌ترین جنگ قرن بیستم را در حالی که همه دنیا در مقابل ما بودند، اداره کنیم. اگر ما به اعتبار اندام‌وارگی تنوع فرهنگی و نقشی که هر کدام می‌توانند ایفا کنند در بِزنگاهی وارد صحنه نمی‌شدیم، نابود می‌شدیم.

بهشتی گفت: ما یک دستاورد تاریخی داریم و حاصل این تجربه تاریخی به ما چیزی را داده است که امروز می‌توانیم  به دنیا عرضه کنیم. ما می‌توانیم به دنیایی که تنوع فرهنگی را تهدید می‌داند و دنبال شیوه‌های مدیریتی برای مهار آن است، نشان دهیم که تنوع فرهنگی اگر درست و در جای خودش استفاده شود یک مزیت و تقویت کننده صلح است.

منابع ارزشمندی درباره فرهنگ صلح داریم

علیرضا حسن‌زاده، ریس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز در این مراسم بیان کرد: موضوع تنوع فرهنگی و فرهنگ صلح در سه سال اخیر جزو موضوعات اصلی پژوهشگاه بوده است. نشست‌ها و پژوهش‌هایی در این زمینه برگزار شده و این موضوع مورد توجه قرار گرفته است. همایش ملی فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی نیز بعد از آنکه دانشگاه مازندران همایش پژوهش دوستی را برگزار کرد به ذهن‌مان رسید. به همین دلیل دبیریِ این همایش را نیز به یکی از اعضای هیأت علمی دانشگاه مازندران یعنی دکتر حسنی سپردیم.

او ادامه داد: ما منابع ارزشمندی پیش و بعد از اسلام درباره فرهنگ صلح داریم. در کتاب اوستا و همچنین سخنان و منش پیامبر اسلام (ص) نیز این موضوع مطرح شده است. بی‌شک محیط زیست، میراث طبیعی و فرهنگی جان سرشار خود را مدیون تنوع فرهنگی است. طبیعتا تنوع فرهنگی ما به اقوام ایرانی می‌رسد که توانسته‌اند شکیبایی، بردباری و همدلی را داشته باشند.

ارسال ۲۰۰ مقاله برای فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی 

حسنی -دبیر علمی این همایش- نیز بیان کرد: همایش ملی فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی با هدف برگزار شده است و در مجموع ۲۰۰ مقاله دریافت شد که تعدادی از آن‌ها برای چاپ انتخاب شد. ۲۶ مقاله در شش چکیده در کتاب «مجموعه مقالات همایش» چاپ شده است.

چرا توان مبارزه با تروریسم اقتصادی را نداریم؟

رئیس دانشگاه مازندران سخنران بعدی این همایش بود که گفت: احتمالا نگاه من به تنوع فرهنگی با نگاه برخی از دوستان تفاوت داشته باشد بنابراین اگر عباراتی که در سخنرانی خود به کار می‌برم زمخت است شما به بزرگواری خودتان تلطیف‌اش کنید. فرهنگ در بیان‌های گوناگونی ابراز می‌شود که در رفتار آدم‌ها مشترک هستند. رفتارها زمانی که در جامعه قرار می‌گیرند با تعرضات روبرو می‌شوند که به ناهنجاری‌های اجتماعی منجر می‌شوند.

سیدخلاق میرنیا ادامه داد: در اصل توسعه به معنای رعایت حقوق دیگران است، حتی اگر علیه خودمان باشد. اگر دروغ نگفتن همانطور که در دین هم آمده تبدیل به عادت شود، جامعه‌ای آباد را خواهیم داشت. اگر مردم عادت کنند آنچه را که فکر می‌کنند بدون ریا مطرح کنند و عیب‌ها را بدون ترس بیان کنند، جامعه‌ای بدون غیبت خواهیم داشت. اگر حمایت از تولید ملی عادت شود و تولیدکنندگان داخلی بدون ریا اجناس خوب تولید کنند، اقتصاد مقاومتی بدون دروغ شکل می‌گیرد و بیکاری برطرف می‌شود.

رئیس دانشگاه مازندران در بخش دیگری از صحبت‌هایش بیان کرد: چطور است که ظرف یک سال به جنگ داعش می‌رویم، اما توانایی مبارزه با تروریسم اقتصادی را نداریم؟! زیرا تروریسم اقتصادی که واژه دهه شصتی محسوب می‌شود، در خانه‌ها و حتی زیر کت ما زندگی می‌کند.

«میرنیا» با بیان اینکه چند سال پیش به کشور هند سفر کردم، گفت: شما در این کشور به سختی می‌توانید محصولات تولید شده غیر از کشور هند را پیدا کنید زیرا فرهنگ استفاده از محصولات داخلی با توجه به فقری که وجود دارد تبدیل به یک عادت شده است. چطور است که آن‌ها می‌توانند اما ما نمی‌توانیم؟

هفت پیکر برای صلح و آرامش پایدار در جهان

رئیس مرکز اسناد فرهنگی آسیا نیز در بخش دیگری از این مراسم گفت: مفهوم صلح و شعار آن اگر بخواهد به شعور تبدیل شود باید مبانی روان‌شاختی آن را نیز مورد توجه قرار دهیم. من در این مراسم هفت پیکر به عنوان مبانی فکری را مطرح می‌کنم و امیدوارم مدخلی باشد تا در محیط‌های دانشگاهی به آن بیشتر بپردازیم.

«حمید تنکابنی» پذیرش تفکر و تنوع، پرهیز از سخت‌گیری و دارا بودن روحیه تعامل، داشتن تفکر انتقادی و فرهنگ نقد، داشتن روحیه پرسشگری، باور به تغییر، پرهیز و اجتناب از عقیده‌پرستی به عنوان بت‌پرستی مدرن را مبانی معرفتی دانست که باید به آن‌ها توجه شود.

او همچنین اظهار کرد: یکی از مواردی که در محیط‌های علمی ما وجود دارد این است که آنچنان به آرای خود قطعیت می‌دهیم که اگر کسی بخواهد نقدی در این باره داشته باشد تاب و توان خود را از دست می‌دهیم. به عقیده من خروجی هفت پیکیری که مطرح کردم می‌تواند صلح و آرامش پایدار را در جهان به همراه داشته باشد.

تنوع فرهنگی ما هیچ گاه تهدید نبوده است

نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی سخنران بعدی همایش ملی فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی بود که امروز دوشنبه چهارم دی‌ماه در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد.

«اسفندیار اختیاری» بیان کرد: من با صحبت‌های آقای بهشتی موافقم و باید چند نکته را به آن اضافه کنم. همان طور که می‌دانید فرهنگ معانی مختلفی دارد و ساده‌ترین آن کارهایی است که ما صبح تا شب انجام می‌دهیم. صلح نیز بخشی از فرهنگ ایران است که از جنبه‌های مختلف می‌توان به صلح و فرهنگ صلح اشاره کرد.

او ادامه داد: از نگاه من صلح در فرهنگ ایران نهادینه شده است و یک معنای مشخص دارد. ایرانیان عادت کرده‌اند به تشابهی که در فرهنگ ادیان مختلف وجود دارد افتخار کنند و به آن احترام بگذارند و اگر اجازه دهند باز هم این اصل را رعایت خواهیم کرد.

نماینده زرتشتیان در مجلس اضافه کرد: تنوع فرهنگی ما هیچ گاه تهدید نبوده است بلکه همیشه فرصتی بوده و تفاوت کشور ما با کشورهای دیگر را نشان می‌دهد. در کشورهای هم‌جوار ادیان مختلفی وجود دارد اما آن‌ها چه رفتاری با این ادیان دارند و ما چه رفتاری می‌کنیم؟ فرهنگ کشور ما متفاوت است. یک زرتشتی افتخار می‌کند که زرتشتی ایرانی است و این اصل در همه جا وجود ندارد.

اختیاری افزود: هر بار که اتحادیه اروپا به ایران سفر می‌کند و در جلساتی که ما با آن‌ها داریم این پرسش مطرح می‌شود که چطور شما با نژادهای مختلف در یک کشور زندگی می‌کنید و من همیشه پاسخ می‌دهم شما در قالب اتحادیه اروپا زمانی که می‌خواهید خودتان را معرفی کنید می‌گویید من آلمانی هستم عضو اتحادیه اروپا اما در ایران چنین چیزی وجود ندارد و همه خود را ایرانی می‌دانند. اگر شما از یک یزدی بپرسید نمی‌گوید من یزدی هستم بلکه می‌گوید من یک ایرانی هستم.

صلح فقط معنی نجنگیدن نمی‌دهد

رئیس ایکوم نیز با اشاره به اینکه همایش از سه کلمه فرهنگ، صلح و تنوع صحبت می‌کند، گفت: تعاریف بسیاری از فرهنگ شده اما همه تعاریف در یک قالب مشترک و شناسنامه یک گروه است. ما فرهنگ برتر یا بهتر نداریم و هیچ‌گاه فرهنگ‌ها وزن بالا یا پایین نیستند و اینجاست که ورود به مفاهیم اجتماعی از بُعد فرهنگی آشکار می‌شود.

«محمد محیط طباطبایی» در بخش دیگری از صحبت‌هایش بیان کرد: صلح فقط معنی نجنگیدن نمی‌دهد، بلکه معنای وسیع‌تری دارد و از درون انسان و تفکر آن نشأت می‌گیرد. صلح مفهومی است که از اندیشه و رفتار فردی ما شروع می‌شود.

او در بخش دیگری گفت: غیر ممکن است صلح به وجود بیاید و ما خودمان را نشناسیم. ما در مجموعه فرهنگی به جایی موزه می‌گوییم که حرف آن صلح باشد. موزه‌ای که بر طبل خشونت بکوبد، موزه نیست. همان طور که موزه صلح تهران را قربانیان جنگ ایران و عراق اداره می‌کنند تا یادمان بماند که چه اتفاقی افتاده است.

رئیس اداره اقلیت‌های دینی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این همایش سخنرانی کرد.

در انتهای این مراسم از کتاب مقالات همایش ملی فرهنگ صلح و تنوع فرهنگی رونمایی شد. همچنین از فاطمه عظیم‌پور، سیدقاسم حسنی، پرویز فیضی، عباس تحویلدار و علی گلشن برای همکاری در برگزاری این همایش تقدیر و تجلیل شد.