دوشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۳
کد مقاله: ۹۷۰۲۰۰۰۵۳

نحوه پیدایش شعر غزل | نمونه هایی زیبا از غزل عاشقانه سعدی و حافظ

غزل,شعر غزل,غزل عاشقانهشعر غزل عاشقانه
غزل در لغت به معنای عشق‌بازی و سخن گفتن با زنان است و در ادب فارسی به قالبی از شعر سنتی فارسی غزل می‌گویند.

در قالب غزل که معمولاً بین ۵ تا ۱۴ بیت دارد، مصراعهای بیت نخست با مصراع‌های زوج هم قافیه هستند. موضوع اصلی غزل بیان عواطف و احساسات، ذکر زیبایی و کمال معشوق و شکوه از روزگار است و ابیات غزل فارسی از لحاظ مضمون دارای استقلال‌اند. در آخرین بیت شاعر نام شعری یا تخلص خود را می‌آورد و بهترین بیت آن را شاه بیت یا بیت الغزل می گویند. قدیمی‌ترین نمونه غزل مستقل و کامل را می‌توان در آثار شهید بلخی، رودکی سمرقندی، دقیقی توسی یافت. در اوایل قرن ششم، قصیده از رونق افتاد و جای خود را به غزل داد.

شکل گرافیکی قالب غزل :

غزل را می توان به شکل زیر تصویر کرد:

......................الف///////// ...................... الف 

...................... ب ////////// ...................... الف 

...................... ج ////////// ...................... الف 

موضوع غزل: 

درون مایه غزل عاشقانه، عارفانه یا آمیزه های از این دو است و یا مضمونی اجتماعی دارد. (بیان عواطف و احساسات وصف طبیعت یا گفت و گو از ایام جوانی) 

پیدایش غزل:

غزل در قرن ۶ هجری قمری رواج یافت بدین گونه که تغزل قصاید به صورت قالبی مستقل درآمد و غزل نام گرفت.

محتوای غزل در آغاز عاشقانه بود سپس عارفانه (قرن ۷ و ۸) و بدنبال آن در دوره مشروطیت جنبه اجتماعی به خود گرفت. غزل در روزگار ما نیز همواره از قالبهای درجه اول و محبوب شعر فارسی بوده است. 

تخلّص شاعری: شاعر در پایان غزل نام خود یا تخلص شاعری خویش را می آورد. 

غزل سرایان بزرگ شعر فارسی: شهریار- هراتی . رهی معیری . صائب تبریزی . حافظ . سعدی . مولوی . سنایی غزنوی

هر چند غزل فارسی تحت تأثیر ادبیات عرب بوجود آمد بدین معنی که در ادبیات عرب قصاید غنائی رواج یافت (در این زمان قصیده در ایران مدحی بود و غزل فقط در قسمت اول آن دیده می شود) و در قرن پنجم به تقلید از این قصاید غنایی غزل فارسی به عنوان نوع مستقلی از قصیده جدا شد، اما موضوعات غزل فارسی اصالت دارد و مثلاً غزل عرفانی به سبک شاعران ما در ادبیات عرب نادر است. 

غزل,شعر غزل,غزل های عاشقانهغزل های عاشقانه

نمونه ای از غزل سعدی:

هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم 

نبود بر سر آتش میسرم که نجوشم 

به هوش بودم از اول که دل به کس نسپارم 

شمایل تو بدیدم نه صبر ماند و نه هوشم 

حکایتی ز دهانت به گوش جان من آمد 

دگر نصیحت مردم حکایتست به گوشم

مگر تو روی بپوشی و فتنه بازنشانی 

که من قرار ندارم که دیده از تو بپوشم 

من رمیده دل آن به که در سماع نیایم 

که گر به پای درآیم به دربرند به دوشم 

بیا به صلح من امروز در کنار من امشب 

که دیده خواب نکردست از انتظار تو دوشم 

مرا به هیچ بدادی و من هنوز بر آنم 

که از وجود تو مویی به عالمی نفروشم 

به زخم خورده حکایت کنم ز دست جراحت 

که تندرست ملامت کند چو من بخروشم 

مرا مگوی که سعدی طریق عشق رها کن 

سخن چه فایده گفتن چو پند میننیوشم 

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل 

و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم 

نمونه ای از غزل حافظ:

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی 

دل بی تو به جان آمد وقت است که بازآیی 

دایم گل این بستان شاداب نمیماند 

دریاب ضعیفان را در وقت توانایی 

دیشب گله زلفش با باد همیکردم 

گفتا غلطی بگذر زین فکرت سودایی 

صد باد صبا این جا با سلسله میرقصند 

این است حریف ای دل تا باد نپیمایی 

مشتاقی و مهجوری دور از تو چنانم کرد 

کز دست بخواهد شد پایاب شکیبایی 

یا رب به که شاید گفت این نکته که در عالم 

رخساره به کس ننمود آن شاهد هرجایی 

ساقی چمن گل را بی روی تو رنگی نیست 

شمشاد خرامان کن تا باغ بیارایی 

ای درد توام درمان در بستر ناکامی 

و ای یاد توام مونس در گوشه تنهایی 

در دایره قسمت ما نقطه تسلیمیم 

لطف آن چه تو اندیشی حکم آن چه تو فرمایی 

فکر خود و رای خود در عالم رندی نیست 

کفر است در این مذهب خودبینی و خودرایی

زین دایره مینا خونین جگرم می ده 

تا حل کنم این مشکل در ساغر مینایی 

حافظ شب هجران شد بوی خوش وصل آمد 

شادیت مبارک باد ای عاشق شیدایی 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سرپوش

danesh.roshd.ir
  • 38
  • 9
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
هیثم بن طارق آل سعید بیوگرافی هیثم بن طارق آل سعید؛ حاکم عمان

تاریخ تولد: ۱۱ اکتبر ۱۹۵۵ 

محل تولد: مسقط، مسقط و عمان

محل زندگی: مسقط

حرفه: سلطان و نخست وزیر کشور عمان

سلطنت: ۱۱ ژانویه ۲۰۲۰

پیشین: قابوس بن سعید

ادامه
بزرگمهر بختگان زندگینامه بزرگمهر بختگان حکیم بزرگ ساسانی

تاریخ تولد: ۱۸ دی ماه د ۵۱۱ سال پیش از میلاد

محل تولد: خروسان

لقب: بزرگمهر

حرفه: حکیم و وزیر

دوران زندگی: دوران ساسانیان، پادشاهی خسرو انوشیروان

ادامه
صبا آذرپیک بیوگرافی صبا آذرپیک روزنامه نگار سیاسی و ماجرای دستگیری وی

تاریخ تولد: ۱۳۶۰

ملیت: ایرانی

نام مستعار: صبا آذرپیک

حرفه: روزنامه نگار و خبرنگار گروه سیاسی روزنامه اعتماد

آغاز فعالیت: سال ۱۳۸۰ تاکنون

ادامه
یاشار سلطانی بیوگرافی روزنامه نگار سیاسی؛ یاشار سلطانی و حواشی وی

ملیت: ایرانی

حرفه: روزنامه نگار فرهنگی - سیاسی، مدیر مسئول وبگاه معماری نیوز

وبگاه: yasharsoltani.com

شغل های دولتی: کاندید انتخابات شورای شهر تهران سال ۱۳۹۶

حزب سیاسی: اصلاح طلب

ادامه
زندگینامه امام زاده صالح زندگینامه امامزاده صالح تهران و محل دفن ایشان

نام پدر: اما موسی کاظم (ع)

محل دفن: تهران، شهرستان شمیرانات، شهر تجریش

تاریخ تاسیس بارگاه: قرن پنجم هجری قمری

روز بزرگداشت: ۵ ذیقعده

خویشاوندان : فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی الرضا و برادر فاطمه معصومه

ادامه
شاه نعمت الله ولی زندگینامه شاه نعمت الله ولی؛ عارف نامدار و شاعر پرآوازه

تاریخ تولد: ۷۳۰ تا ۷۳۱ هجری قمری

محل تولد: کوهبنان یا حلب سوریه

حرفه: شاعر و عارف ایرانی

دیگر نام ها: شاه نعمت‌الله، شاه نعمت‌الله ولی، رئیس‌السلسله

آثار: رساله‌های شاه نعمت‌الله ولی، شرح لمعات

درگذشت: ۸۳۲ تا ۸۳۴ هجری قمری

ادامه
نیلوفر اردلان بیوگرافی نیلوفر اردلان؛ سرمربی فوتسال و فوتبال بانوان ایران

تاریخ تولد: ۸ خرداد ۱۳۶۴

محل تولد: تهران 

حرفه: بازیکن سابق فوتبال و فوتسال، سرمربی تیم ملی فوتبال و فوتسال بانوان

سال های فعالیت: ۱۳۸۵ تاکنون

قد: ۱ متر و ۷۲ سانتی متر

تحصیلات: فوق لیسانس مدیریت ورزشی

ادامه
حمیدرضا آذرنگ بیوگرافی حمیدرضا آذرنگ؛ بازیگر سینما و تلویزیون ایران

تاریخ تولد: تهران

محل تولد: ۲ خرداد ۱۳۵۱ 

حرفه: بازیگر، نویسنده، کارگردان و صداپیشه

تحصیلات: روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد رودهن 

همسر: ساناز بیان

ادامه
محمدعلی جمال زاده بیوگرافی محمدعلی جمال زاده؛ پدر داستان های کوتاه فارسی

تاریخ تولد: ۲۳ دی ۱۲۷۰

محل تولد: اصفهان، ایران

حرفه: نویسنده و مترجم

سال های فعالیت: ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۴

درگذشت: ۲۴ دی ۱۳۷۶

آرامگاه: قبرستان پتی ساکونه ژنو

ادامه

حکایت های اسرار التوحید اسرار التوحید یکی از آثار برجسته ادبیات فارسی است که سرشار از پند و موعضه و داستان های زیبا است. این کتاب به نیمه ی دوم قرن ششم هجری  مربوط می باشد و از لحاظ نثر فارسی و عرفانی بسیار حائز اهمیت است. در این مطلب از سرپوش تعدادی از حکایت های اسرار التوحید آورده شده است.

...[ادامه]
ویژه سرپوش