جمعه ۰۴ فروردین ۱۴۰۲
کد مقاله: ۹۷۰۲۰۰۰۵۳

نحوه پیدایش شعر غزل | نمونه هایی زیبا از غزل عاشقانه سعدی و حافظ

غزل,شعر غزل,غزل عاشقانهشعر غزل عاشقانه
غزل در لغت به معنای عشق‌بازی و سخن گفتن با زنان است و در ادب فارسی به قالبی از شعر سنتی فارسی غزل می‌گویند.

در قالب غزل که معمولاً بین ۵ تا ۱۴ بیت دارد، مصراعهای بیت نخست با مصراع‌های زوج هم قافیه هستند. موضوع اصلی غزل بیان عواطف و احساسات، ذکر زیبایی و کمال معشوق و شکوه از روزگار است و ابیات غزل فارسی از لحاظ مضمون دارای استقلال‌اند. در آخرین بیت شاعر نام شعری یا تخلص خود را می‌آورد و بهترین بیت آن را شاه بیت یا بیت الغزل می گویند. قدیمی‌ترین نمونه غزل مستقل و کامل را می‌توان در آثار شهید بلخی، رودکی سمرقندی، دقیقی توسی یافت. در اوایل قرن ششم، قصیده از رونق افتاد و جای خود را به غزل داد.

شکل گرافیکی قالب غزل :

غزل را می توان به شکل زیر تصویر کرد:

......................الف///////// ...................... الف 

...................... ب ////////// ...................... الف 

...................... ج ////////// ...................... الف 

موضوع غزل: 

درون مایه غزل عاشقانه، عارفانه یا آمیزه های از این دو است و یا مضمونی اجتماعی دارد. (بیان عواطف و احساسات وصف طبیعت یا گفت و گو از ایام جوانی) 

پیدایش غزل:

غزل در قرن ۶ هجری قمری رواج یافت بدین گونه که تغزل قصاید به صورت قالبی مستقل درآمد و غزل نام گرفت.

محتوای غزل در آغاز عاشقانه بود سپس عارفانه (قرن ۷ و ۸) و بدنبال آن در دوره مشروطیت جنبه اجتماعی به خود گرفت. غزل در روزگار ما نیز همواره از قالبهای درجه اول و محبوب شعر فارسی بوده است. 

تخلّص شاعری: شاعر در پایان غزل نام خود یا تخلص شاعری خویش را می آورد. 

غزل سرایان بزرگ شعر فارسی: شهریار- هراتی . رهی معیری . صائب تبریزی . حافظ . سعدی . مولوی . سنایی غزنوی

هر چند غزل فارسی تحت تأثیر ادبیات عرب بوجود آمد بدین معنی که در ادبیات عرب قصاید غنائی رواج یافت (در این زمان قصیده در ایران مدحی بود و غزل فقط در قسمت اول آن دیده می شود) و در قرن پنجم به تقلید از این قصاید غنایی غزل فارسی به عنوان نوع مستقلی از قصیده جدا شد، اما موضوعات غزل فارسی اصالت دارد و مثلاً غزل عرفانی به سبک شاعران ما در ادبیات عرب نادر است. 

غزل,شعر غزل,غزل های عاشقانهغزل های عاشقانه

نمونه ای از غزل سعدی:

هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم 

نبود بر سر آتش میسرم که نجوشم 

به هوش بودم از اول که دل به کس نسپارم 

شمایل تو بدیدم نه صبر ماند و نه هوشم 

حکایتی ز دهانت به گوش جان من آمد 

دگر نصیحت مردم حکایتست به گوشم

مگر تو روی بپوشی و فتنه بازنشانی 

که من قرار ندارم که دیده از تو بپوشم 

من رمیده دل آن به که در سماع نیایم 

که گر به پای درآیم به دربرند به دوشم 

بیا به صلح من امروز در کنار من امشب 

که دیده خواب نکردست از انتظار تو دوشم 

مرا به هیچ بدادی و من هنوز بر آنم 

که از وجود تو مویی به عالمی نفروشم 

به زخم خورده حکایت کنم ز دست جراحت 

که تندرست ملامت کند چو من بخروشم 

مرا مگوی که سعدی طریق عشق رها کن 

سخن چه فایده گفتن چو پند میننیوشم 

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل 

و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم 

نمونه ای از غزل حافظ:

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی 

دل بی تو به جان آمد وقت است که بازآیی 

دایم گل این بستان شاداب نمیماند 

دریاب ضعیفان را در وقت توانایی 

دیشب گله زلفش با باد همیکردم 

گفتا غلطی بگذر زین فکرت سودایی 

صد باد صبا این جا با سلسله میرقصند 

این است حریف ای دل تا باد نپیمایی 

مشتاقی و مهجوری دور از تو چنانم کرد 

کز دست بخواهد شد پایاب شکیبایی 

یا رب به که شاید گفت این نکته که در عالم 

رخساره به کس ننمود آن شاهد هرجایی 

ساقی چمن گل را بی روی تو رنگی نیست 

شمشاد خرامان کن تا باغ بیارایی 

ای درد توام درمان در بستر ناکامی 

و ای یاد توام مونس در گوشه تنهایی 

در دایره قسمت ما نقطه تسلیمیم 

لطف آن چه تو اندیشی حکم آن چه تو فرمایی 

فکر خود و رای خود در عالم رندی نیست 

کفر است در این مذهب خودبینی و خودرایی

زین دایره مینا خونین جگرم می ده 

تا حل کنم این مشکل در ساغر مینایی 

حافظ شب هجران شد بوی خوش وصل آمد 

شادیت مبارک باد ای عاشق شیدایی 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سرپوش

danesh.roshd.ir
  • 38
  • 9
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
سارا خادم الشریعه,بیوگرافی سارا خادم الشریعه بیوگرافی سارا سادات خادم الشریعه استاد بزرگ شطرنج

تاریخ تولد: ۲۰ اسفند ۱۳۷۵

محل تولد: تهران

حرفه: شطرنج باز

عناوین: استاد بین‌المللی (۲۰۱۵)، استادبزرگ زنان (۲۰۱۳)، استاد بین‌المللی زنان (۲۰۱۱)، استاد فیده زنان

(۲۰۰۸)

وضعیت تاهل: متاهل 

ادامه
رسول خادم,بیوگرافی رسول خادم,تصاویر رسول خادم رسول خادم ورزشکار و سیاستمدار مردمی

تاریخ تولد: ۲۷ اسفند ۱۳۵۰

محل تولد: مشهد، ایران

حرفه: کشتی گیر، مدیر ورزشی و سیاستمدار

سبک ورزشی: کشتی آزاد

تحصیلات: دکتری جامعه شناسی

ادامه
ژیلا شاهی,بیوگرافی ژیلا شاهی,عکس های ژیلا شاهی بیوگرافی ژیلا شاهی، بازیگر توانمند سینمای ایران (+ تصاویر)

تاریخ تولد: ۲۲ اسفند ۱۳۶۴

محل تولد: اردبیل، ایران

حرفه: بازیگر سینما و تلویزیون

شروع فعالیت: سال ۱۳۸۹ تا کنون

آثار برنده جایزه: قصر شیرین، موقعیت مهدی

ادامه
هجویری,زندگینامه هجویری,بیوگرافی هجویری درباره زندگی هجویری دانشمند بزرگ سده پنجم

لقب: داتا گنج بخش

دوره زندگی: سده پنجم هجری

محل تولد: غزنین

نام اثر: کشف المحجوب

درگذشت: ۴۸۱ و ۵۰۰ هجری قمری

محل دفن: میان دروازه بهاتی لاهور

ادامه
گری وینر,بیوگرافی گری وینر,عکس های گری وینر گری وینرچاک کارآفرین و نویسنده موفق آمریکایی

تاریخ تولد: ۱۴ نوامبر ۱۹۷۵

محل تولد: اتحاد جماهیر شوروی

ملیت: آمریکایی- بلاروسی

حرفه: کارآفرینی، رسانه‌های دیجیتال و بازاریابی

شناخته شده برای: کارآفرینی و نویسندگی

دارایی: ۱۶۰ میلیون دلار

ادامه
میترا رفیع,بیوگرافی میترا رفیع,زندگینامه میترا رفیع بیوگرافی میترا رفیع، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایران (+ تصاویر)

تولد:۱۲ آذر ۱۳۷۳

زادگاه:تهران

پیشه:بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون

تحصیلات:فوق لیسانس بازیگری

ملیت:ایرانی

ادامه
محمود صادقی,بیوگرافی محمود صادقی,عکس های محمود صادقی بیوگرافی محمود صادقی نماینده مجلس شورای اسلامی

تاریخ تولد: ۲ فروردین ۱۳۴۱

محل تولد: الیگودرز، ایران

حرفه: سیاستمدار ایرانی

تحصیلات: دکترای حقوق خصوصی

حزب سیاسی: روحانیون مبارز

ادامه
زانکو,بیوگرافی زانکو,عکس های زانکو زانکو خواننده محبوب و جوان ایرانی

حرفه: خواننده

سبک فعالیت: پاپ

سال شروع: ۱۳۹۸

ساز تخصصی: گیتار

زانکو,بیوگرافی زانکو,تصاویر زانکوبیوگرافی زانکو

ادامه
میرفندرسکی,ابوالقاسم میرحسینی فندرسکی,زندگینامه میرفندرسکی ابوالقاسم میرحسینی فندرسکی عارف و دانشمند دوران صفوی

تاریخ تولد: ۹۴۲ خورشیدی

محل تولد: فندرسک، گرگان، ایران

دلیل شهرت: دانشمند و حکیم

دوران زندگی: صفویه

وفات: ۱۰۱۹

محل دفن: تخت فولاد اصفهان

ادامه

ضرب المثل درباره گل به جملاتی در قالب شعر یا نثر اما قصار و مشهور که حاوی قصه یا پیامی عبرت‌آمیز و دارای نکات آموزنده باشد «مثل» (در عربی) یا «متل» (در فارسی) می‌گویند.

...[ادامه]
ویژه سرپوش