یکشنبه ۰۲ مهر ۱۴۰۲
کد مقاله: ۹۷۰۲۰۰۰۵۳

نحوه پیدایش شعر غزل | نمونه هایی زیبا از غزل عاشقانه سعدی و حافظ

غزل,شعر غزل,غزل عاشقانهشعر غزل عاشقانه
غزل در لغت به معنای عشق‌بازی و سخن گفتن با زنان است و در ادب فارسی به قالبی از شعر سنتی فارسی غزل می‌گویند.

در قالب غزل که معمولاً بین ۵ تا ۱۴ بیت دارد، مصراعهای بیت نخست با مصراع‌های زوج هم قافیه هستند. موضوع اصلی غزل بیان عواطف و احساسات، ذکر زیبایی و کمال معشوق و شکوه از روزگار است و ابیات غزل فارسی از لحاظ مضمون دارای استقلال‌اند. در آخرین بیت شاعر نام شعری یا تخلص خود را می‌آورد و بهترین بیت آن را شاه بیت یا بیت الغزل می گویند. قدیمی‌ترین نمونه غزل مستقل و کامل را می‌توان در آثار شهید بلخی، رودکی سمرقندی، دقیقی توسی یافت. در اوایل قرن ششم، قصیده از رونق افتاد و جای خود را به غزل داد.

شکل گرافیکی قالب غزل :

غزل را می توان به شکل زیر تصویر کرد:

......................الف///////// ...................... الف 

...................... ب ////////// ...................... الف 

...................... ج ////////// ...................... الف 

موضوع غزل: 

درون مایه غزل عاشقانه، عارفانه یا آمیزه های از این دو است و یا مضمونی اجتماعی دارد. (بیان عواطف و احساسات وصف طبیعت یا گفت و گو از ایام جوانی) 

پیدایش غزل:

غزل در قرن ۶ هجری قمری رواج یافت بدین گونه که تغزل قصاید به صورت قالبی مستقل درآمد و غزل نام گرفت.

محتوای غزل در آغاز عاشقانه بود سپس عارفانه (قرن ۷ و ۸) و بدنبال آن در دوره مشروطیت جنبه اجتماعی به خود گرفت. غزل در روزگار ما نیز همواره از قالبهای درجه اول و محبوب شعر فارسی بوده است. 

تخلّص شاعری: شاعر در پایان غزل نام خود یا تخلص شاعری خویش را می آورد. 

غزل سرایان بزرگ شعر فارسی: شهریار- هراتی . رهی معیری . صائب تبریزی . حافظ . سعدی . مولوی . سنایی غزنوی

هر چند غزل فارسی تحت تأثیر ادبیات عرب بوجود آمد بدین معنی که در ادبیات عرب قصاید غنائی رواج یافت (در این زمان قصیده در ایران مدحی بود و غزل فقط در قسمت اول آن دیده می شود) و در قرن پنجم به تقلید از این قصاید غنایی غزل فارسی به عنوان نوع مستقلی از قصیده جدا شد، اما موضوعات غزل فارسی اصالت دارد و مثلاً غزل عرفانی به سبک شاعران ما در ادبیات عرب نادر است. 

غزل,شعر غزل,غزل های عاشقانهغزل های عاشقانه

نمونه ای از غزل سعدی:

هزار جهد بکردم که سر عشق بپوشم 

نبود بر سر آتش میسرم که نجوشم 

به هوش بودم از اول که دل به کس نسپارم 

شمایل تو بدیدم نه صبر ماند و نه هوشم 

حکایتی ز دهانت به گوش جان من آمد 

دگر نصیحت مردم حکایتست به گوشم

مگر تو روی بپوشی و فتنه بازنشانی 

که من قرار ندارم که دیده از تو بپوشم 

من رمیده دل آن به که در سماع نیایم 

که گر به پای درآیم به دربرند به دوشم 

بیا به صلح من امروز در کنار من امشب 

که دیده خواب نکردست از انتظار تو دوشم 

مرا به هیچ بدادی و من هنوز بر آنم 

که از وجود تو مویی به عالمی نفروشم 

به زخم خورده حکایت کنم ز دست جراحت 

که تندرست ملامت کند چو من بخروشم 

مرا مگوی که سعدی طریق عشق رها کن 

سخن چه فایده گفتن چو پند میننیوشم 

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل 

و گر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم 

نمونه ای از غزل حافظ:

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی 

دل بی تو به جان آمد وقت است که بازآیی 

دایم گل این بستان شاداب نمیماند 

دریاب ضعیفان را در وقت توانایی 

دیشب گله زلفش با باد همیکردم 

گفتا غلطی بگذر زین فکرت سودایی 

صد باد صبا این جا با سلسله میرقصند 

این است حریف ای دل تا باد نپیمایی 

مشتاقی و مهجوری دور از تو چنانم کرد 

کز دست بخواهد شد پایاب شکیبایی 

یا رب به که شاید گفت این نکته که در عالم 

رخساره به کس ننمود آن شاهد هرجایی 

ساقی چمن گل را بی روی تو رنگی نیست 

شمشاد خرامان کن تا باغ بیارایی 

ای درد توام درمان در بستر ناکامی 

و ای یاد توام مونس در گوشه تنهایی 

در دایره قسمت ما نقطه تسلیمیم 

لطف آن چه تو اندیشی حکم آن چه تو فرمایی 

فکر خود و رای خود در عالم رندی نیست 

کفر است در این مذهب خودبینی و خودرایی

زین دایره مینا خونین جگرم می ده 

تا حل کنم این مشکل در ساغر مینایی 

حافظ شب هجران شد بوی خوش وصل آمد 

شادیت مبارک باد ای عاشق شیدایی 

گردآوری: گروه فرهنگ و هنر سرپوش

danesh.roshd.ir
  • 38
  • 9
۵۰%
همه چیز درباره
نظر شما چیست؟
انتشار یافته: ۰
در انتظار بررسی:۰
غیر قابل انتشار: ۰
جدیدترین
قدیمی ترین
مشاهده کامنت های بیشتر
امیرحسین صدیق امیرحسین صدیق بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر

تاریخ تولد: ۸ آبان ۱۳۵۱

محل تولد: نیشابور

حرفه: بازیگر سینما، تلویزیون و تئاتر

شروع فعالیت: ۱۳۷۰ تاکنون

تحصیلات: دیپلم بازیگری از مدرسه هنر و ادبیات صدا و سیما

ادامه
باران خوش اندام باران خوش اندام و ماجرای جدایی تا ازدواج مجدد

نام کنونی: نها خوش اندام

تاریخ تولد: ۳۰ شهریور ۱۳۵۲

محل تولد: تهران

اصالت: کورد کورمانج خراسان

حرفه: شاعر، نویسنده، تصنیف سرا

آغاز فعالیت: ۱۳۹۲ تا کنون

ادامه
ساناز سعیدی بیوگرافی ساناز سعیدی بازیگر سینما و تلویزیون و تئاتر

تاریخ تولد: ۲۴ فروردین ۱۳۶۸

محل تولد: تهران

حرفه: بازیگر سینما تلویزیون و تئاتر

آغاز فعالیت: ۱۳۹۵ تاکنون

تحصیلات: لیسانس معماری 

ادامه
جی پی مورگان بیوگرافی جی پی مورگان: مردی که بانکداری را متحول کرد

تاریخ تولد: ۱۷ آوریل ۱۸۳۷

محل تولد: هارتفورد، کنتیکت

ملیت: آمریکایی

حرفه: بانکدار و سرمایه گذار

محل تحصیل: دانشگاه گوتینگن

درگذشت: ۳۱ مارس ۱۹۱۳

ادامه
علی شریفی زارچی بیوگرافی علی شریفی زارچی استادیار اخراج شده شریف

تاریخ تولد: دهه ۶۰ شمسی

محل تولد: تهران

حرفه: استادیار اخراج شده از دانشگاه صنعتی شریف، رئیس کمیته علمی المپیاد جهانی کامپیوتر

تحصیلات: دانش‌آموخته کارشناسی و کارشناسی ارشد مهندسی کامپیوتر از دانشگاه صنعتی شریف و دکتری بیوانفورماتیک از دانشگاه تهران، دانش آموخته دوره‌های پژوهشی و پسادکتری در ماکس پلانک آلمان و دانشگاه دولتی آمریکا

افتخارات: دریافت مدال طلای المپیاد جهانی کامپیوتر در سال ۲۰۰۰، انتخاب به عنوان رئیس کمیته علمی المپیاد جهانی کامپیوتر انتخاب

ادامه
عمران خان بیوگرافی عمران خان نخست وزیر سابق پاکستان

تاریخ تولد: ۵ اکتبر ۱۹۵۲

محل تولد: لاهور، پاکستان

ملیت: پاکستانی

حرفه: نخست وزیر سابق پاکستان

شروع فعالیت: ۲۵ آوریل ۱۹۹۶

حزب سیاسی: تحریک انصاف پاکستان

ادامه
ژوائو فلیکس ژائو فلیکس سوپراستار نوظهرو فوتبال

تاریخ تولد: ۱۰ نوامبر ۱۹۹۹

محل تولد: ویزئو، پرتغال

حرفه: فوتبالیست

پست: مهاجم / هافبک هجومی / وینگر

باشگاه کنونی: الهلال عربستان

شماره پیراهن: ۱۴ 

ادامه
رضا شکاری رضا شکاری بازیکن با استعداد فوتبال ایران

تاریخ تولد: ۱۰ خرداد ۱۳۷۷

محل تولد: محله خاک سفید، تهرانپارس

اصالت: سراب، آذربایجان شرقی، ایران

حرفه: فوتبالیست

پست: هافبک هجومی

باشگاه کنونی: باشگاه فوبتال سپاهان

ادامه
الکساندر میتروویچ بیوگرافی الکساندر میتروویچ بازیکن فوتبال موفق صربستانی

تاریخ تولد: ۱۶ سپتامبر ۱۹۹۴

محل تولد: اسمدرفو، صربستان و مونته‌نگرو

حرفه: فوتبالیست

پست: مهاجم

باشگاه کنونی: الهلال عربستان

شماره پیراهن: ۹

ادامه

ضرب المثل درباره گل به جملاتی در قالب شعر یا نثر اما قصار و مشهور که حاوی قصه یا پیامی عبرت‌آمیز و دارای نکات آموزنده باشد «مثل» (در عربی) یا «متل» (در فارسی) می‌گویند.

...[ادامه]
ویژه سرپوش