تولد بحران اقتصادی از دل یک اقدام امنیتی

مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران معتقد است موج مهاجرت در شرایط کنونی موجی خطرناک و تکان‌دهنده است و دولت هیچ اقدامی را برای غلبه بر این فضا در دستور کار قرار نداده است.

دولتمردان سیزدهم از نخستین روزهای تصدی امور اجرایی کشور با دادن وعده‌هایی در زمینه ایجاد سالانه حداقل یک میلیون شغل و نیز ساخت چهار میلیون واحد مسکونی در طول عمر این دولت؛ سعی کردند پایگاه اجتماعی خود را در میان طرفداران و حتی کسانی که به این دولت رأی نداده بودند، مستحکم کنند.

با این حال دولت سیزدهم در۱۵  ماه از عمر کاری خود نتوانسته کارنامه قابل قبولی در این دو بخش مهم داشته باشد و وضعیت واقعی بازار کسب و کار و همچنین مسکن نشان‌دهنده نامناسب بودن اوضاع است.

در ماه‌های اخیر در حالی کارشناسان و اهل فن نسبت به تشدید موج مهاجرت از ایران هشدار داده‌اند که هیچ اقدام سازنده‌ای برای مقابله با این وضعیت صورت نگرفته است. پیش از این حمید حسینی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگاین اعلام کرد که موج مهاجرت به دارندگان حرفه و صاحبان شغل رسیده است و حالا مسعود دانشمند هشدار می‌دهد. دانشمند گفته است: «در حال حاضر رتبه شفافیت اقتصادی ایران در بین ۱۸۰ کشور ۱۴۸ است. همچنین وضعیت بهبود فضای کسب و کار نیز ایران دارای رتبه نازلی است. بر اساس آمار‌های موجود نیز در سال ۱۰ میلیارد دلار سرمایه از کشور خارج می‌شود. این درحالیست که دولت برای جذب حداکثر سالانه دو میلیارد دلار سرمایه خارجی انواع و اقسام برنامه‌ریزی‌ها و تلاش‌ها را صورت می‌دهد. در صورتی که اگر واقعا اوضاع کشور ثبات داشته باشد، از فرار سرمایه جلوگیری خواهد شد. از سویی به نظر می‌رسد، خروج سرمایه در حال حاضر سالانه بیشتر از ۱۰ میلیارد دلار در سال است.»

در این فضا دو ماه است اقتصاد ایران با فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی روبروست. اتفاقی که به از دست رفتن  فرصت‌های شغلی مجازی منجر شده است.

کلاهی، رییس کمیسیون دیجیتال اتاق بازرگانی حالا در گفتگو با خبرانلاین اعلام کرده است که موج مهاجرت متخصصان آی‌تی و فعالان استارتاپی به راه افتاده و ادامه این روند می‌تواند ضربات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد ایران وارد کند. وی گفته است: تجربه نشان داده است هر بار که عرصه را تنگ می‌کنیم، مهاجرت شکل می‌گیرد. این‌ها نگران‌کننده است. نمی‌شود بدون اصلاح قوانین خارجی و ساختاری سیاست خارجی، اقتصاد را درست کرد.

کسی هشدارها را نشنید

اگر در دهه‌های گذشته کشورهای اروپایی و آمریکایی و کانادا؛ پذیرای نخبگان ایرانی بودند، اکنون کشورهای کوچک حاشیه خلیج‌فارس فرش قرمز برای متخصصان ایرانی در بخش‌های مختلف پهن کرده‌‌اند. حمید حسینی پیش از این در گفتگوهایی اعلام کرد که امارات متحده عربی شرایط ویژه ای را برای جذب فعالان اقتصادی ایران تدارک دیده است .

 شمار بالای شرکت‌های ایرانی ثبت شده در کشورهای اطراف نیز دلیل این مدعاست که بسیاری فضای ایران را مساعد فعالیت اقتصادی نمی‌دانند. در این فضا  مرتضی افقه در پاسخ به این پرسش که دولت باید چه راهکار فوری را برای ممانعت از خروج نیروهای متخصص از کشور در اولویت قرار دهد؛ به «توسعه ایرانی» گفت: بنده جزو کسانی‌ هستم که سال‌ها درمورد موضوع اهمیت نیروی انسانی و به ویژه نیرو‌های متخصص در فرایند توسعه کار کردم و فریاد زده‌ام که این روند بحران‌زاست.

 وی ادامه داد: کشورهای دیگر به خوبی‌ متوجه شده‌اند که عامل عمده و اساسی برای پیشرفت کشورها، نیروی انسانی است اما متاسفانه ما سیاست‌هایی را در پیش می‌گیریم که مردم کشورمان را به سمت کشورهای دیگر سوق بدهیم.

 عضو هیات علمی دانشگاه چمران اضافه کرد: جالب است که اینجا سیاست‌هایی در پیش می‌گیریم و دائما علیه کشورهایی شعار می‌دهیم که پذیرای نیروی متخصص و ارزان‌قیمت ایران هستند. حال باید پرسید این چگونه دشمنی است که نفع دشمنان و ضرر خودمان را در پی دارد؟

انگیزه مهاجرت چیست؟

افقه با اشاره به اینکه با دقت و با هدف از عبارت سیاستگذاری اشتباه استفاده می‌کند، گفت: باید بدانید مشکل ما تنها مشکل اقتصادی و محدودیت‌های فضای کسب و کار نیست. اتفاقا ریشه بخش مهمی از مشکلات ما به فشارهای اجتماعی، سیاسی و محدودیت‌های فرهنگی بازمی‌گردد و در کنار اینها تنگناهای اقتصادی نیز بحران را تشدید می‌کند.  

وی به مساله قطع اینترنت و تحمیل محدودیت در این بخش اشاره کرد و ادامه داد: به دلایل امنیتی اینترنت را محدود کرده و برخی پلتفرم‌ها را فیلتر کرده‌اند اما از دل این اقدام امنیتی یک بحران اقتصادی نیز متولد شده است و هزاران کسب و کار در معرض خطر قرار گرفته است. شاید فکر کنید منظور من این است که شاغلان در فضای مجازی آسیب دیده‌اند اما مساله اینجاست که حتی کسانی‌که بدون اتکا به دولت در دنیای مجازی برای خود شغل ایجاد کرده بودند نیز با تعطیلی‌‌ها و محدودیت‌ها روبرو هستند و همین‌ها بستر خروج و مهاجرت این افراد از کشور را فراهم کرده است.

پیشنهاد راهکار به دولت

این استاد دانشگاه گفت: دولت هم در زمینه اقتصادی باید گشایش ایجاد کند هم باید در مورد سختگیری‌ها و محدودیت‌‌هایی که بر جوانان تحمیل کرده است؛ تجدید نظر اساسی کند وگرنه کشور با هر موج و تنشی که ایجاد می‌شود شاهد آمادگی خروج نیروهای متخصص از کشور خواهد بود.

افقه ادامه داد: بیشترین نفع را از این بی‌تدبیری‌ها با جوانان را کشورهای پیشرفته می‌برند که چنین نیروها و سرمایه‌های آماده‌ای را از کشور ما جذب می‌کنند.

موج شدید مهاجرت از ایران، بارها بر صدر اخبار رسانه‌ها نشسته است اما با این حال همچنان اتفاقی در این زمینه نیفتاده است. آمارها نشان از افزایش شمار مهاجران از ایران دارد و در عین حال آنچه مهم است اینکه حجم خرید مسکن در ترکیه و کشورهای اطراف حکایت از میل عجیب برای مهاجرت از کشور دارد. اتفاقی که به تهی شدن ذخایر مالی و انسانی منجر شده اما گوش شنوایی برای غلبه بر این وضعیت وجود ندارد.

مهرنوش حیدری