نیروی کار، یکی از ارکان تولید محسوب می‌شود؛ رکنی که بدون آن چرخ اقتصاد نمی‌چرخد. کارگران به عنوان نیروی کار، مسئولیت مهم فعال نگه داشتن چرخه تولید را برعهده دارند و در قبال، مزدی دریافت می‌کنند تا زندگی نه چندان مرفه خود را، شرافتمندانه اداره کنند؛ در واقع عاملی که باعث ورود نیروی کار به چرخه تولید می‌شود، دریافت دستمزد برای گذران زندگی است. با این حال، بسیاری از کارگران ما، اطلاعات چندانی درباره چگونگی محاسبه دستمزد خود ندارند و از مزایایی که باید کارفرما، در قبال به خدمت گرفتنشان، به آن ها بپردازد، بی‌خبرند.

در کارگاه‌های کوچک، تعداد کم کارگران باعث شده است که کارفرما، اصولاً به دنبال مکانیزه کردن روش پرداخت دستمزد و صدور فیش حقوقی نباشد. در بعضی کارگاه‌های بزرگ هم، کارفرمایان ترجیح می‌دهند موضوع فیش حقوقی را که تابلوی حقوق و مزایای کارگر محسوب می‌شود، مسکوت بگذارند تا مبادا بعدها، برایشان دردسر درست شود. اما صرف نظر از شرایطی که به دلیل اوضاع اقتصادی باید تحمل کنید، دانستن حق و حقوقتان، ضرری ندارد و آگاهی از قانون، می‌تواند به شما اعتماد به نفس بیشتری برای کارکردن و ادامه فعالیت بدهد. در ادامه به بررسی مواردی می‌پردازیم که باید در حقوق یک کارگر ساده، لحاظ شود؛ اجزای دستمزد یک کارگر حداقل بگیر.

۱- حقوق پایه

حقوق پایه مبلغ مقطوعی است که هر سال، در اسفندماه، توسط شورای عالی کار تعیین و از سوی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی، ابلاغ می‌شود. کارفرمایان، حق ندارند بابت کار کارگرانشان، مبلغی کمتر از حقوق پایه را به آن ها بپردازند و سازمان تأمین اجتماعی، لیست‌های بیمه‌ای را که با کمتر از حقوق پایه بسته شده باشد، نمی‌پذیرد. حقوق پایه، معمولاً به صورت روزانه تعیین می‌شود؛ چرا که در مشاغل روزمزد، گاه معیار پرداخت دستمزدها، به اندازه یک ماهِ شمسی کامل نیست؛ همچنین، کارگران در هر ماه، حداکثر به اندازه روزهای آن ماه، استحقاق دریافت دستمزد دارند؛ یعنی در ماه‌های ۳۰ روزه، ۳۰ روز حقوق و در ماه‌های ۳۱ روزه، ۳۱ روز حقوق؛ بدیهی است که در اسفندهای ۲۹ روزه نیز، دستمزد، ۲۹ روزه محاسبه خواهد شد.

طبق بخشنامه مورخ ۲۸ اسفند ۱۳۹۷، حداقل دستمزد روزانه در سال ۱۳۹۸، ۵۰۵ هزار و ۶۲۷ ریال، معادل ۵۰ هزار و ۵۶۲ تومان است. بنابراین، کارگرانی که طبق قرارداد، با محاسبه روزهای تعطیل در دستمزد، حقوق می‌گیرند، باید حداقل یک میلیون و ۵۶۷ هزار و ۴۴۳ تومان مزد، برای ماه‌های ۳۱ روزه و یک میلیون و ۵۱۶ هزار و ۸۸۱ تومان مزد، برای ماه‌های ۳۰ روزه و یک میلیون و ۴۶۶ هزار و ۳۱۸ تومان مزد، برای اسفندماه ۲۹ روزه، از کارفرما مزد دریافت کنند. یادآوری می‌کنیم که این مقدار دستمزد، فقط حقوق پایه را شامل می‌شود و دیگر مزایا را در بر نمی‌گیرد.

 ۲- مزایای ثابت

بخشی از دستمزدی که باید به کارگر پرداخت شود، شامل مزایای ثابت است. مزایای ثابت، اجزایی از دستمزد را تشکیل می‌دهد که صرف نظر از سطح دستمزد کارگر و سابقه کار او، به وی پرداخت می‌شود. این مزایا عبارت اند از: ۱- کمک هزینه اقلام مصرفی خانوار(بُن خواربار): در سال ۱۳۹۸ معادل ۱۹۰ هزار تومان برای یک ماه کار(اعم از ۳۰،۳۱ یا ۲۹ روزه)؛ ۲- کمک هزینه مسکن کارگری(حق مسکن): طبق بخشنامه مورخ ۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ هیئت دولت، معادل ۱۰۰ هزار تومان در هر ماه. بنابراین، یک کارگر ساده، بابت کار یک ماهه در کارگاه، در سال ۱۳۹۸، ۲۹۰ هزار تومان مزایای ثابت دریافت می‌کند. حال اگر مدت کار وی در کارگاه کمتر از یک ماه باشد، رقم مذکور بر ۳۰ تقسیم و در تعداد روزهای فعالیت کارگر ضرب می‌شود.

مثلاً کارگری که فقط ۱۰ روز کار کرده است، استحقاق دریافت ۹۶ هزار و ۶۶۶ تومان مزایای ثابت را، اعم از حق بُن و مسکن دارد؛ ۳- حق کار نوبتی(شیفت): این بخش از حقوق، مختص افرادی است که به کار نوبتی(شیفتی)، اشتغال دارند؛ کارهایی که عموما در حالت صبح و شب یا عصر و شب، صبح و عصر و همچنین، صبح و عصر و شب انجام می‌شود. در حالت صبح و شب یا عصر و شب، کارگر ۵/۲۲ درصد حقوق پایه را به عنوان حق شیفت دریافت می کند(برای یک ماه ۳۰ روزه: ۳۴۱ هزار و ۲۹۸ تومان)، در حالت صبح و عصر، حق شیفت ۱۰ درصد می شود(برای یک ماه ۳۰ روزه: ۱۵۱ هزار و ۶۸۸ تومان) و در حالت صبح و عصر و شب، حق شیفت ۱۵ درصد خواهد شد(برای یک ماه ۳۰ روزه: ۲۲۷ هزار و ۵۳۲ تومان).

۳- عائله مندی

طبق ماده ۸۶ قانون تأمین اجتماعی، کارگرانی که حداقل ۷۲۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه دارند، می‌توانند منحصراً تا دو فرزند و برای هر فرزند سه برابر مزد روزانه را از کارفرما، به عنوان حق عائله‌مندی(حق اولاد) دریافت کنند. در سال ۹۸، این مبلغ برای کارگر دارای یک فرزند، ۱۵۱ هزار و ۶۸۸ تومان و برای کارگر دارای دو فرزند، ۳۰۳ هزار و ۳۷۶ تومان است. در صورتی که حدنصاب سابقه پرداخت حق بیمه را دارید، کارفرما باید طی نامه‌ای به سازمان تأمین اجتماعی، سوابق شما را استعلام کند. این نامه را معمولاً به خود کارگر می‌دهند تا به نمایندگی بیمه ببرد.

۴- مزایای غیر ثابت

مزایای غیرثابت، بخش‌هایی از حقوق و دستمزد است که پرداخت آن ها جنبه دایمی ندارد؛ مواردی مانند اضافه‌کار، کارانه و دیگر مزایای تشویقی که کارفرما برای کارگران در نظر گرفته است و به استثنای اضافه کار، عموماً جنبه اجبار در پرداخت ندارد، در این بخش قرار می‌گیرد.